Tímarit Máls og menningar - 01.12.1954, Síða 103

UMSAGNIR UM BÆKUR
293
hefur fáa gæfumenn eignazt slíka sem
hann. Hins vegar var lánleysi þjóðarinn-
ar ömurlegra en orð fái lýst, að henni
skyldi farast svo hraksmánarlega við
þennan mikla og framsýna menningar-
frömuð sem raun varð á. Bezt skilgreindi
Sigurður sjálfur aðstöðu sína, er hann
ritaði af umburðarlyndi og karlmann-
legu æðruleysi í bréfi til Steingríms
Thorsteinssonar 1861:
„Hvorki ég sjálfur né aörir þurfa að
kippa sér upp við, þó seigt og fast gangi
fyrir mér, þar sem ég er einn míns liðs,
og fáir vilja eða geta skilið mig fyrr en
eftir langvarandi baráttu. Því ég er fram-
sögumaður í þeim málum, sem aldrei
hafa verið borin upp fyrr og þess vegna
óþekkt hjá almenningi(Leturbr. mín.
E. B.)
Þetta er skýringin á sögu Sigurðar
málara, og er ævi hans kjörið efni í leik-
rit.
Út er komin á forlagi Helgafells bók
er nefnist „Þáttur Sigurðar málara“ eft-
ir Lárus Sigurbjörnsson, leiklistarfræð-
ing. í bókinni eru þrjár ritgeröir: Mað-
urinn, FélagiÖ og Málarinn. í hinni
fyrstu er sagt frá ætt Sigurðar og upp-
runa, námi hans og starfi, hugsjónum og
baráttu til efstu stundar. Onnur ritgerö-
in er saga merks leynifélags er hér starf-
aði af miklu f jöri á 7. og 8. tugi fyrri ald-
ar og nefndist fyrst „Leikfélag andans“,
en síðar Kvöldfélagið. Er sú saga ýtar-
legri en þörf hefði verið til að sýna þátt
Sigurðar í störfum þess og stuðning fé-
lagsins við hugðarefni hans, en um það
er sízt að sakast, því að saga félagsins
bregður ljósi yfir menningarlíf höfuð-
staðarins á þessum árum og er hin fróð-
legasta. Þriðja ritgerðin fjallar um leik-
tjalda- og listmálarann Sigurð Guð-
mundsson.
Lárus Sigurbjömsson er fróðastur
allra íslendinga fyrr og síðar um ís-
lenzka leiklistarsögu og ætti, ef réttlæti
ríkti hér nú fremur en á dögum SigurÖ-
ar málara, að fá tækifæri til að gefa sig
að rannsókn hennar eingöngu, því að
það er ærið starf einum manni og hver
síÖastur að bjarga undan tímans stóra-
sjó ýmsum ómetanlegum menningar-
sögulegum verðmætum, sem engum er
fært að draga á land öðrum en Lárusi.
Við rannsókn á leiklistarsögunni hefur
Lárus fengið upp í hendur þá þræði, sem
þættir þessir eru úr spunnir.
Sigurður Guðmundsson var einn af
brautryðjendum íslenzkrar leiklistar:
Hann gekkst fyrir leiksýningum og
sýndi „lifandi myndir“ (tableaux) í
Reykjavík, beindi huga þeirra Stein-
gríms og Matthíasar að leikritum Shake-
speares og hvatti þá til að þýða þau,
átti þó nokkum þátt í Útilegumönnun-
um (Skugga-Sveini) eftir Matthías og
gerði leiktjöldin, sem notuð voru við
fyrstu sýningu leikritsins fyrir 92 áram,
samdi sjálfur eitt leikrit og gerði frum-
drög að mörgum, varð lærimeistari og
vinur Indriða Einarssonar („Hann vildi
gjöra mig að leikritahöfundi," segir Ind-
riði, og það tókst sannarlega), leið-
beindi honum ungum við samningu Ný-
ársnæturinnar og útbjó tjöld og útlit
leikenda fyrir fyrstu sýningu leikritsins
1871 — hann vildi stofna „nationala
scenu“ í Reykjavík og var hvatamaður
að sjóðstofnun með það fyrir augum, að
„scenuhús yrði síðar meir byggt fyrir
(sjóðinn) —“ Fé þetta rann til L. R. við
stofnun þess, og var því varið til að
stuðla að byggingu Iðnó. „Með framsýni
sinni má segja, að Sigurður Guðmunds-
son hafi þannig lagt grundvöllinn að
allri starfsemi Leikfélags Reykjavíkur,