Tímarit Máls og menningar - 01.12.1954, Side 102

292
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
manna, sem hljóta það hlutverk að búa
þjóðinni margra alda örlög. Fræðimenn
hljóta að taka það til rækilegrar athug-
unar og endurskoða álit sitt á þessu
fræga skeiði í sögu þjóðarinnar. En
Gunnar hefur einnig rétt þeim, sem vilja
kynnast Sturlungu, gott leiðarhnoða um
myrkviði ritsins, og þeim, sem vilja afla
sér staðbetri þekkingar á þessu tíma-
bili en hægt er að fá af yfirlitsverkum,
aðgengilegt rit um rás atburðanna. Og
enginn íslendingur, kominn til vits og
ára, getur leyft sér að kunna ekki dágóð
skil á einhverju stórbrotnasta skeiði ís-
lenzkrar sögu.
í ritinu hef ég rekizt á einstakar mis-
sagnir eða vafasamar fullyrðingar. Á
bls. 9 segir, að tengslin milli íslendinga
og Norðmanna hafi verið svo náin allt
frá fyrstu byggð íslands, „að slíks munu
engin dæmi í allri sögu mannkynsins um
tengsl tveggja þjóða, sem stjómarfars-
lega eru með öllu óháðar hvor annarri“.
Það er jafnan hættulegt að taka svona
djúpt í árinni, því að ýmsar hliðstæður
kunna að finnast, t. d. sumar svokallaðar
nýlendur Grikkja í fornöld. Á bls. 15 er
Hænsna-Þórissaga talin frá miðri 12.
öld í stað 13. aldar, og á bls. 37 segir, að
menn Snorra hafi vantað „hrís undir
pottinn sinn“ og viljað „draga sér hrísl-
ur úr kesti Magnúsar“ allsherjargoða,
en í Sturlungu stendur, að þeir hafi
höggvið sér kylfur, „sem þá var títt að
bera til dóma“, úr viðarkesti Magnúsar.
Slíkar misfellur mætti telja fleiri, en
þær breyta litlu um gildi bókarinnar,
þótt þær séu ekki til bóta.
Ritið er gefið út í hinum nýja kjör-
bókaflokki Máls og menningar.
fíjörn Þorsteinsson.
Lárus Sigurbjörnsson:
Þáttur Sigurðar málara
Brot úr bœjar- og menningar-
sögu Reykjavíkur.
Helgafell, Rvík 1954.
„Málara-aumincinn er að deyja — úr
bjúg og tæringu. Ég sat (í Davíðshús-
inu) yfir honum í gærkvöldi, og gjörði
„skeifur“, þegar ég gekk út. Hann lá í
hundafletinu í einum bólgustokk, ískald-
ur undir tuskum og aleinn — og ban-
vænn, alltaf að tala um, að ekkert gangi
með framför landsins." — „... á 3. degi
þar frá var hann himlaður."
Þannig lýsir Matthías Jochumsson í
kunningjabréfum heimsókn sinni 3.
september 1874 til Sigurðar málara, eins
af þeim mikilmennum sem íslenzkri
smámennsku tókst að kála á bezta aldri,
fjörutíu og eins árs. í grein um Sigurð í
Andvara 1889 farast Páli Briem orð á
þessa leið:
„Menn sáu hann ... ganga fátæklegan
um götumar í Reykjavík, heyrðu, að
hann fengi gefins að horða tímakorn á
veturna í húsi einu í bænum, og því er
ekki að furða, þótt sumir menn hristu
höfuðið, þegar þeir sáu hann. Þeir sáu
ekki annað í honum en ónytjung, sem
ekki hefði dug til þess, sem hann hefði
lært í æsku, og þeim var illa við hann.
því þeir vissu, að hann var tannhvass og
fór stundum ómjúkum orðum jafnvel um
þá, sem völdin og féð hafa.“
f eftirmælum um Sigurð segir Matt-
hías: „lán hans sýndist lítið/ og launin
stríð og böl,“ en Steingrímur í sínum:
„Hann elti ei lán né lánið hann/ og langt
var þeirra milli.“ — Hvílík f jarstæða að
telja Sigurð Guðmundsson lánlausan
mann. Það er sannast mála, að þjóð vor