Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.09.1987, Side 117

Tímarit Máls og menningar - 01.09.1987, Side 117
Opinberir embættismenn stund- uðu purkunarlaust einkarekstur og veittu sjálfum sér og hver öðrum tilskilin innflutningsleyfi á sama tíma og innflytjendur án pólitískra sambanda fengu með engu móti kríað út nauðsynleg leyfi og skildu ekki það lögmál hins frjálsa fram- taks, að sá sterki neytir jafnan afls- munar og aðstöðu og verður ofaná. (5 13) Það sama er uppi á teningnum því nær í hvert sinn sem vikið er að nýguðfræðinni. Þar lætur höfundur sér ekki nægja að end- ursegja viðbrögð sögumanns, heldur ryður honum til hliðar í heilagri vandlætingu yf- ir loðmulluhætti og andlegri vesöld: Hér átti allt að vera uppá þann nýja móð andatrúar og guðspeki sem fest hafði rætur víða í kirkjunni og var á góðum vegi með að byggja út öllum helstu kennisetningum kristinnar trúar og gera hana að moðkassa loðmullulegra trúarvið- horfa úr öllum áttum, enda var ís- lenska kirkjan orðin að viðundri hvarvetna meðal kristinna manna í nálgum löndum. (5 198) í slíkum dæmum færist sagan miklu nær því en fýrr að vera ódulbúin sjálfsævi- saga og deilurit. Ymis dæmi um misræmi innan verksins mætti nefna. Sigurbjörn Einarsson er t.a.m. aldrei kallaður annað en „átrúnaðargoðið" í Jakobsglímunni, en hins vegar hefur höfundur eftir á að hyggja ekki þóst komast hjá að nefna hann fullu nafni í Skilningslrénu og Úrsnöru fuglarans. í annað skipti sem hann er nefndur stendur þessi klausa: Sterkustu áhrifin til meðvitaðrar af- stöðu komu síðan frá Sigurbirni Einarssyni sem nú var orðinn dós- ent í guðfræði og hafði lengi verið átrúnaðargoð mitt einsog kannski Umsagnir um bxkur mátti Iesa milli lína í þriðju bók þessa bálks. (5 145). „Átrúnaður" Jakobs sögumanns (og höfundar) á Sigurbirni Einarssyni verður reyndar auðskilinn. Hann er annars vegar fulltrúi þeirrar guðfræðistefnu sem dreng- urinn hefur numið í KFUM og tekur jafn- framt einarða afstöðu í herstöðvamálinu með þeim málstað sem móðir Jakobs hefði gert að sínum. Við þetta bætist málsnilld hans og ótvíræð skáldskapargáfa. Óneitan- lega hefði verið fróðlegt að sjá þá tvo leidda saman, sem ekki verður, og tekur Jakob þó viðtal við hann fýrir kristilegt skólablað. Sigurbjörn kemur ekki fram sem persóna, aðeins ritsmíðar hans eru raktar. Meðal snjallra mannlýsinga verður séra Friðrik Friðriksson einna minnisstæðast- ur, og ekki verður hjá komist að nefna hann fullu nafni. Þá vaknarspurningin um hvort þessi dulnefnaleikur er ekki að verða höfundinum fjötur um fót, hvort ungl- ingsárunum hefði ekki betur hæft hreint sjálfsævisöguform. Einn af helstu töfrum fyrri bókanna felst í því hvað sjónarsviði hins unga sögu- manns er þar trúlega fylgt lengst af, hvern- ig barnið er berskjaldað látið uppgötva veröldina með undrum hennar og skelf- ingum. Þeir dagar eru þegar hér er komið Iiðnir og eiga ekki afturkvæmt. Á stöku stað í Skilningstrénu reynir höfundur að tengja atburði við bernskuveröld drengs- ins (brunnurinn og dauðinn 194, spegill- inn 235), en verðurekki verulega sannfær- andi. í Úr snöru fuglarans er þó í lokin spunninn þráður sem tengist atburðum upphafsbókarinnar á óvæntan og áhrifa- mikinn hátt. Söguefni síðari bókanna eru ekki eins þakklát og hinna fyrri. Sögumaðurinn er orðinn meiri einfari, óöruggur og um leið fullur sjálfsþótta, bækurnar fuliar af innri togstreitu, stéttarlegri og trúarlegri, og 379
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132

x

Tímarit Máls og menningar

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.