Tímarit Máls og menningar - 01.09.1987, Page 121

minnir lesandann á að verið er að segja
honum sögu og féll því í ónáð meðan raun-
sæiskrafan var sem hörðust. Á seinni tím-
um hafa ýmsir tekið hana upp og minnir
aðferð Einars að þessu leyti eins og ýmsu
öðru leyti mest á Heinesen, eins og glögg-
ur maður benti mér á.
Umhverfið í þessari nýju sögu Einars
Más Guðmundssonar er hið sama og í fyrri
skáldsögum hans: Borgin, og miðpunktur
þess enn í Djúpunum eða nágrenni þeirra.
Embættismenn hverfisins: Daníel prestur,
Herbert skólastjóri og Anton rakari, eru
hinir sömu, en þó er eins og eitthvað hafi
breyst. Hvar eru þessir sprelllifandi strák-
ar sem ólmuðust á síðum fyrri bóka?
Líklega eru strákarnir einhvers staðar í
bókinni. Kannski hata þeir sogast endan-
lega inn í vitund sögumannsins og skynja
það sem gerist eða ekki gerist með honum,
ellegar þeir fela sig í hópi barnanna sem
ganga í sunnudagakóla hjá Daníei presti.
Ég get ekki neitað að ég sakna þeirra og
finnst vanta mikið á að trillukallar á verk-
stæði söðlasmiðs eða heimilislíf Daníels
prests og hans góðu konu Sigríðar bæti
upp veruleikamissinn sem mér finnst hafa
orðið í sagnaheimi Einars Más.
Áður en lengra er haldið er rétt að taka
fram að þessi samanburður er ekki gerður á
þeirri forsendu að Einar Már sé skyldugur
að halda áfram að skrifa eins og hann hefur
gert, þótt fyrri skriftir hafi tekist býsna
vel. Samanburðurinn er gerður til að leita
skýringa á af hverju þessi bók hrífur mig
svo miklu minna en fyrri sögur sama höf-
undar. Það vantar ekki fjörið í líkingarnar,
hugmyndaflugið er mikið og oft skemmti-
legt og mörgum leiftrum brugðið inn í
skot og afkima tilverunnar í borginni. Og
Einar Már ætlar sér ekki minna en áður,
líklega meira. Sem sé að segja frá undrum
og stórmerkjum handan hversdagsleikans,
þess háttar sem alþýðleg fantasía hefur
Umsagnir um bcekur
löngum verið fangin af. Seiseijú, mikil ó-
sköp. Honum tekst meira að segja vel í
upphafi að vekja eftirvæntingu, skapa rétt
andrúmsloft til að veita viðtöku undrum
og stórmerkjum, en svo er eins og þetta
lyppist niður og maður segir við sjálfan
sig: má ég þá heldur biðja um gamaldags
draugasögu sagða með færri orðum.
Sögumaður Einars Más hefur einatt ver-
ið skrafskjóða, látið móðan mása og vaðið
úr einu í annað, ekki ólíkt því sem gerist í
gömlum sögum af Tristram Shandy eða
Jakobi örlagatrúarmanni. En sögumenn
Riddaranna og Vængjasláttarins komast
upp með málskraf sitt: í fyrsta lagi afþví að
þeir eru skemmtilegir, og í öðru lagi af því
að þeir finna á sér hvenær lesandinn er orð-
inn svo þreyttur á þeim að hann fer senn að
óska málæði þeirra norður og niður; þá
snúa þeir við blaðinu og ryðja úr sér ó-
mengaðri frásögn sem er svo kjarnmiki! og
kátleg að lesandinn tekur þá í fulla sátt og
meira en það. Hér finnst mér Einari Má
bregðast bogalistin: frásögnin sjálf er eitt-
hvað svo loftkennd, fyrir utan hvað hún er
margorð, að lesandanum hlotnast aldrei sú
nautn að láta blekkja sig vitandi vits til að
segja: akkúrat svona var það.
Myndmálið og hugdetturnar eru oft frá-
bærlega skemmtileg:
En borgin.
Sjálf borgin.
Fullkomlega varnarlaus við ís-
köld endimörk veraldar situr hún
einsog nakið tré á klettasyllu, varla
stærri en hriplekur kofi eða örlítill
vatnsdropi sé horft gegnum blálýst
auga alheimsins.
Og hafið, hafið sem löðrandi
freyðir.
Ufið og grátt skellur það á
klappirnar þar sem kyrkingslegar
trágreinar skjálfa í hrollkaldri nekt.
(14)
383