Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.02.1989, Side 62

Tímarit Máls og menningar - 01.02.1989, Side 62
Tímarit Máls og menningar það augljóst mál: réttlætið er tilbúningur okkar; það er hvergi sýnilegt í sögunni, heldur handan sögunnar og varpar skugga á hana, sýnir hana sem sögu ranglætis. Það er ekkert sem segir okkur að velja þetta gildi fremur en annað. Og þetta er að vissu leyti rétt: sagan snýst ekki um réttlæti eða ranglæti, heldur fólk, athafnir þess og verk sem má skoða og meta undir mörgum öðrum sjónarhornum. Og vel má vera að réttlætið sé ekki annað en uppspuni manna. Allavega er ljóst að tómhyggjan verður ekki hrakin með því að lofsyngja réttlæti sem virðist naumast eða alls ekki af þessum heimi. Kjarni málsins er annar. Tómhyggjan gefur okkur frelsi til að velja þau gildi sem okkur sýnist, en hún losar okkur ekki undan valinu. Og hér stendur hnífurinn í kúnni. Hvernig á þetta val sér stað, ef engar öruggar viðmiðanir eru til? Hér á tómhyggjan ekkert svar og yfirgefur okkur á víg- velli dauðra skoðana. Ekkert skiptir í sjálfu sér máli og val okkar virðist hljóta að gerast ósjálfrátt og án þess að við getum fyrirfram lagt á ráðin um það. Þetta er sannleikur tómhyggjunnar og hann er allrar athygli verður. En þar með er ekki öll sagan sögð. Sannleiksorð tómhyggjunnar gefa okkur nýjar forsendur til að nálgast söguna. Ef tómhyggjan hefur rétt fyrir sér þá er sagan hlutskipti okkar, sagan í öllum sínum hverfulleik, með blekkingum sínum og brengluðu gildismati. Hún er hlutskipti okkar í þeim ákveðna skilningi að við höfum blátt áfram ekkert utan hennar að styðjast við. An sögunnar værum við gersamlega í lausu lofti án allra tengsla, hefð- um ekkert til að miða við. Eina leiðin, eini möguleikinn sem okkur gefst til að átta okkur á sjálfum okkur, leita þess sem gæti gefið okkur eitthvað til að taka mið af, er að segja söguna sem við tilheyrum, sem hefur valið okk- ur og sem núna - eins og ævinlega núna - stillir okkur upp andspænis tóm- hyggjunni. Tómhyggjan er ekki ný af nálinni, hún hefur frá öndverðu fylgt manninum sem spyr um merkingu, tilgang, markmið. Saga mannkyns hef- ur ævinlega verið saga þess hvernig mennirnir fálma út í tómið eftir merk- ingu, tilgangi. Sagan er í þessum skilningi saga tómhyggjunnar, markleysis- ins. Hún er saga þess hvernig mennirnir áforma og aðhafast, hvernig þeir vefjast inn í veruleika sinna eigin verka og stofnana, hvernig þeir berjast um í fjötrum eigin kerfa og náttúrunnar, hvernig þá dreymir og hvernig þeir brjótast undan oki aðstæðna sinna, vilja skapa nýja veröld fulla af verð- mætum, brestur þrek eða þor andspænis yfirþyrmandi verkefnum, rísa aft- ur upp og berjast í nafni réttlætis, frelsis eða annarra hugsjóna. Sagan, þessi saga, er hlutskipti okkar. Allt sem við segjum, ætlum og ger- um er hluti af leikfléttum hennar. Einnig þessar hugleiðingar okkar um markmið og markleysi. Við höfum vissulega ekki fast land undir fótum, heldur óviss gildi og ólgandi atburðarásir, sem við kunnum aldrei fyllilega skil á, heldur verðum sífellt að rekja í sögum til að reyna að finna sjálf okk- 52
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132
Side 133
Side 134
Side 135
Side 136
Side 137
Side 138
Side 139
Side 140
Side 141
Side 142
Side 143
Side 144

x

Tímarit Máls og menningar

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.