Tímarit Máls og menningar - 01.03.1993, Page 24

ámáttkar mjög
úr Jötunheimum.
Sameiginlegt er öllum trúarbrögðum, sem
indóevrópskar þjóðir aðhylltust að fomu,
að sú regla, sköpunin, sem guðirnir koma á,
er í hættu. Ýmis öfl reyna að tortíma ver-
öldinni, færa ástandið í fyrra horf, til ringul-
reiðar. Jötnar em andstæðingar ása og em
þó sömu ættar, en það á sér hliðstæðu í m.a.
grískum og öðrum indóevrópskum trúar-
brögðum. Mjög margar goðsagnir, bæði hjá
Snorra og í eddukvæðum, greina frá átök-
um jötna og ása, einkum Þórs. Hlutverk
hans er að verja ríkjandi skipan, halda jötn-
um í skefjum.
Vísan hér að ofan bendir til goðsagnar um
þrjár þursameyjar, en hún er týnd. Hvorki
Snorri né aðrir fomir höfundar hafa skráð
goðsagnir, sem geta skýrt þessa vísu. Á
hinn bóginn var kvæðið flutt fyrir menn,
sem hljóta að hafa vitað til hvers er vísað,
verið ljóst mikilvægi atburða og ekki þurft
nánari útskýringar. Vísan hefur m.a. verið
skilin á þann veg, að guðir hafi lifað
áhyggjulausu lífi og verið glaðir; tafl er hér
tákn um leik, allt er komið á sinn stað í
veröld, guðirnir hafa smíðað sér gripi úr
gulli, sem er hinn dýrasti málmur. Leikur
þeirra lýsir sakleysi og áhyggjulausu lífi.
En síðan koma þrjár þursameyjar úr jötun-
heimum, mjög aðgangsharðar, öflugar.
Samkvæmt orðanna hljóðan má skilja vís-
una svo, að þursameyjarnar hafí brotizt inn
í sæluveröld ása. Og eftir komu þeirra verð-
ur heimurinn aldrei samur.
Sjöunda vísa hljóðar svo:
Hittust æsir
á Iðavelli,
þeir er hörg og hof
háúmbmðu;
afla lögðu,
auð smíðuðu,
tangir skópu
og tól gerðu.
Var þeim vettergis / vant úr gulli er rökrétt
framhald þessa erindis. En þeir tefldu í túni
og voru teitir unz þrjár þursameyjar komu
til sögunnar. En hverjar voru þær?
í 9. erindi er fortíðarstefið endurtekið, en
seinni hluti vísunnar er tvíræður:
Þá gengu regin öll
á rökstóla,
ginnheilög goð,
og um það gættust,
hver skyldi dverga
dróttir skepja
úr Brimis blóði
og úr Bláins leggjum.
Gro Steinsland túlkar vísuorðin á þá lund,
að goðin ræði um hver eigi að skapa dverga
dróttir, dvergana, og niðurstaða þeirra verði
sú, að það skuli Mótsognir og Durinn gera,
sbr. 10. vísu. Tryggvi Gíslason bendir á, að
taka megi línumar saman á þessa lund: hver
dverga skyldi skepja dróttir, hvaða dvergur
skyldi skapa menn, og það er Durinn sbr.
10. erindi. Þessi tilgáta Tryggva er sennileg,
því að dróttir er einungis notað um menn í
fornu máli.10 Hjá Snorra kemur fram, að
dvergar höfðu kviknað í holdi Ýmis, án
tilverknaðar guða að séð verði. Skv. þessum
skilningi skapa dvergar menn í 10. erindi:
þeir mannlíkun
mörg um gerðu
dvergar úr jörðu,
sem Durinn sagði.
í næstu erindum eru talin nöfn dverga, og
sú þula er oft talin innskot skrifara, gjarnan
14
TMM 1993:1