Tímarit Máls og menningar - 01.09.1996, Síða 39

Rómantískur raunsæismaður?
Við höfum haftýmis orð umþigsem skáld, Matthías; við höfum nefnt raunsœi,
rómantík, súrrealisma, jafnvel sósíalrealisma! Hvernig myndirðu lýsa þessum
Matthíasi Johannessen ogsetja hann íflokk?
„Ég myndi lýsa honum sem atómskáldi upphaflega, sem tók þátt í að
umbylta ljóðforminu, en með ákveðnum fyrirvara. Hann hefði ævinlega haft
áhuga á því að vinna úr reynslu okkar skáldskap sem væri samstígandi við
tíma okkar og umhverfi. En þótt hann hefði mikla hefðbundna tilhneigingu,
bæði vegna upplags og menntunar, þá hefði hann talið að sú gamla leið hefði
gengið sér til húðar og það yrði að endurnýja hana og nota til þess þá leið
sem Jón úr Vör bendir á upphaflega, Steinn bendir á og atómskáldin.
Jafnframt mundi ég telja að þessi maður hefði ekki gaman af að skrifa um
heimilislíf kaupmanna og allra síst að lýsa umhverfmu á Bessastöðum heldur
hefði hann mestan áhuga á fólki sem væri nálægt íslenskri jörð og íslenskum
sjó, alþýðufólki og listamönnum sem hann telur að hafi skapað þjóðinni
ómetanleg verðmæti. Þessi maður er alltaf að leita að arfleifð sem sé nýtileg
í samtímanum og til frambúðar fyrir okkur. Hann hefur haft svolítið fyrir
því hlutskipti að stjórna stærsta blaði þjóðarinnar áratugum saman en hefur
aldrei litið á sig sem þátttakanda í borgaralegri yfirstétt heldur hefur honum
liðið best sem hlédrægum utangarðsmanni.“
Það er erfitt að koma einhverjum stimpli á þennan mann. Kannski er hann
rómantískur raunsæismaður? Afþví þetta er jarðbundinn maður en þó með
höfuðið í skýjunum stundum og rósrauðri kvöldbirtu. Það passar enginn
einfaldur stimpill á hann.
„Nei. Hann er líka maður sem hefur þurff að borga skáldskapinn með
ótrúlegu ofhæmi gagnvart umhverfinu, sem hann hefur með köflum þurft
að glíma við.
Það er satt. Ég hef þurft að glíma við þetta ofnæmi og kyngja mörgum
hlutum sem ég hef ekki þolað. En úr þessu ofnæmi hefur náttúrlega sprottið
margt af því sem ég hef skrifað. Þetta er bara eins og hvert annað ofnæmi.
Líkaminn berst við ofnæmi með sínum hætti og sálin með sínum hætti, ætli
það ekki?“
„Ef skáldskapurinn dugar þá hefur hann síðasta orðið“
Ég tek eftir því að þú birtir ítarlega útdrætti úr erlendum ritdómum um Ijóðin
þín á hlífðarkápum bóka þinna, en aldrei staf úr íslenskum ritdómum. Ertu
ánægðari með þá erlendu? Og hver er munurinn?
„Þetta byrjaði þegar Klagen í jorden kom út 1968 í Danmörku. Þegar
dómarnir bárust hingað þá tel ég að ég hafi fengið leyfi til að vera skáld hér
heima; þá fyrst. Það var skrifað af miklu meiri skilningi um ljóð mín í
TMM 1996:3
37