Tímarit Máls og menningar - 01.09.1996, Blaðsíða 94

Það voru hugsjónir samvinnu og sósíalisma — í einu orði hugsjón mann-
legrar samábyrgðar — sem breytti okkar heimshluta til þess lífsumhverfis
sem við lifum í á okkar tímum.
Og sú breyting varð ekki átakalaust. Hún kostaði margra áratuga baráttu
á mörgum vígstöðvum. Baráttu við selstöðuöflin. Baráttu við faktora Oruma
og Úlfa, við Bogesena þessa lands og allra landa. í einu orði baráttu við
afturhaldið í heiminum. Baráttu við mannhatrið og bölsýnina sem telur að
manneskjan sé breysk og ill í eðli sínu og þess ómegnug að breyta lífi sínu til
hins betra.
Benedikt kallaði sjálfan sig eitt sinn ginningarfífl vonarinnar. Hann neit-
aði að trúa því að manninum væru ákvörðuð örlög af æðri máttarvöldum.
Hann trúði því að með skynsamlegri skipan mannlegs samfélags mætti búa
öllum skilyrði til nokkurrar hamingju. Hann taldi umbótamenn og skoð-
anabræður sína þekkjast á því að þeir væru bjartsýnir mannvinir. Það að
hefja baráttu fyrir betri og fegurri heimi krefst líka sannarlega bjartsýni og
mannelsku. í Tímarit kaupfélaganna 1896 samdi Benedikt greinina „Skipu-
lag“ sem hann í bréfi til Jakobs Hálfdanarsonar kallaði trúarjátningu sína. í
þessari grein segir Benedikt:
Og ef vér nú sjáum og sannfærumst um, að skipulagið, félagslífið,
er rót og undirstaða allrar siðmenningar, allra framfara, allrar
siðferðislegrar lífsnautnar og gleði, allrar auðlegðar, andlegrar og
líkamlegrar, þá hljótum vér einnig að sjá og sannfærast um, að það
er hið sjálfsagðasta, brýnasta og helgasta skylduverk hverrar kyn-
slóðar og hvers einstaklings að bæta, fegra og fiillkomna skipulag-
ið, félagslífið. [-]
En þar sem hver stritar og þrælar einungis fýrir „sig og sína“, en
hirðir ekkert um heildina, þar er í rauninni ekkert mannfélag, þar
sveltur hinn fátæki og auðmaðurinn líður skort; þar er auðurinn
ekki þess verður að afla hans, þar traðkar, saurgar og glatar skipu-
lagsleysið hverju fögru, góðu og siðferðislegu, sem einstaklingarnir
orka að framleiða, og allt lífið verður fúlt og kalt.
Það er köld og kærleikslaus kenning, að með því einungis að
bjástra að sínu og sinna vinni maðurinn mest gagn. Sú kenning er
ekkert annað en dularklædd sjálfselska, blind eigingirni, sem flestir
játa að sé niðurdrep framfara og hinn versti óvinur kristilegs
bróðuranda. Það er þessi kenning, sem sundrar öllu skipulagi og
aftrar mönnum frá að nálgast hver annan með velvild, hluttekn-
ingu og tiltrú, en það er aðalskilyrðið fýrir siðferðislega fögru
félagslífi. [-]
Það, sem vér nú getum gert og eigum að gera, er að koma frjálsu
félagslegu skipulagi á það, er landslög og stjórn lætur sldpulags-
laust og háð er reglulausri samkeppni einstaklinganna.
92
TMM 1996:3