Tímarit Máls og menningar - 01.09.1996, Page 121

inn himinn sem hræddi konuna. í sætinu íyrir framan hana sat fremur
hirðuleysislega klæddur maður, líkur betlara, því hann var órakaður og
fylgdist vandlega með breytingunum sem urðu á himni og í landslaginu. Allt
í einu dimmdi með úrhelli, þrumum og eldingum. Farþegarnir reyndu að
draga tjöldin betur fyrir svo þeir fengju ekki vatnið yfír sig. Allt í einu baðst
tötrakarlinn afsökunar, reis upp, opnaði gluggann og stakk út höfðinu.
Þannig stóð hann í erfiðri stellingu og góndi á óveðrið. Fólkinu fannst nóg
um og skildi ekki framferðið en afsakaði með því að það væri í samræmi við
útganginn á manninum. Þannig góndi hann langa stund en dróst svo inn,
rennvotur. Konunni datt í hug að spyrja hvað hann hefði verið að virða fyrir
sér, sjálfri þótti henni veðrið og athæfið hryllilegt. Þá svaraði hann:
Ég sá dásemdir sem ég hef aldrei áður augum litið.
Frúin varð forvitin, stakk höfðinu strax út um gluggann en sá aðeins meiri
hrylling. Maðurinn sagði:
Glenntu upp augun, þannig sérðu dýrðina.
Konan fylgdi ráðum hans og sá meiri ósköp.
Þetta var fín frú, unnandi lista og fegurðar. Ári síðar fór hún á málverka-
sýningu í London. Þar sá hún kunnuglegt, heillandi málverk en kom
myndefninu ekki fyrir sig. Samt varð hún svo hrifin af fegurð og listrænu
handbragði að hún ákvað að kaupa og gerði boð fyrir málarann. Þá sá hún
manninn sem hún hafði setið andspænis í vagninum.
Hvort um sig hafði séð það sama í náttúrunni, hún hrylling en hann
ógnvekjandi fegurð; en eftir að óveðrið hafði verið fært í listrænan búning
urðu þau sammála um fagurfræðilegt gildi þess á striganum.
Hvar var fegurðin í þessu tilviki, í náttúrunni, konunni eða í hæfileikum
Turners, í augum hans eða hennar eða einungis í þeim þætti af fegurðarskyni
hans sem hann gat breytt í efni með aðstoð lita og tóla? Byggðist hún á stíl
eða var þetta hverfull smekkur? Hann var ekki svo hverfull að við kunnum
að meta verk Turners enn í dag, en kannski er smekkurinn ekki okkar eigin
heldur höfum við lært að meta eða þykjumst meta málverk hans af því þau
eru hluti af listasögunni.
Hvert sem svarið kann að vera er auðsætt af dæminu að málarinn hefur
sótt innblástur til algengra fyrirbrigða í náttúrunni; ekki til heimahaganna.
Hann hefur líklega hrifíst af sérkennilegum, ógnvekjandi ljósaleik elding-
anna og af þrumunum vegna þess að í lund hans hafa verið svipaðir þættir
og í veðrinu. Þegar hann málaði hefur hann sameinað minningar úr vagn-
inum, og hver veit nema konan hafi hrifist af málverkinu úr því að fyrir-
brigðið, veðrið, grófst djúpt í skynjun hennar. Strangt tekið hefur hún
kannski ekki hrifist af listinni heldur af eigin skynjunum, eða hún hefur
hrifist af viðhorfum Turners til náttúrunnar og því hvernig hann breytti
TMM 1996:3
119