Tímarit Máls og menningar - 01.06.1999, Blaðsíða 138

JÓN KARL HELGASON
um íslendingasögur sem bókmenntaverk verður fráleitt hafnað með því
einu að benda á þær hugmyndafræðilegu „þarfir“ sem slík kenning kom til
móts við á fyrri hluta aldarinnar. í bók minni tek ég enga afstöðu til þess að
hve miklu leyti Njála eða aðrar fornsögur geti talist nýtilegar sagnfræðilegar
heimildir né í hverju listrænir eiginleikar þeirra kunni að vera fólgnir. Og
ekki ætla ég heldur að blanda mér í þá lífseigu þrætu hér.
4
Fimmti kafli Hetjunnar og höfundarins er helgaður þeim málarekstri sem
varð út af fornritaútgáfu Halldórs Laxness á fimmta áratugnum. Tvívegis
leiddu útgáfuáform Halldórs til íhlutunar Alþingis. Árið 1941 samþykktu
þingmenn viðauka við lög um rithöf-
unda- og prentrétt þar sem íslenska rík-
inu var áskilinn einkaréttur á útgáfu
íslenskra rita sem samin voru fyrir árið
1400; einkaaðilar sem vildu gefa út slík rit
þurftu að fá leyfi frá kennslumálaráðu-
neytinu. Lögin voru samin vegna fyrir-
hugaðrar útgáfu Halldórs Laxness á
Laxdæla sögu. Árið 1943 samþykktu
þingmenn síðan ályktun um ríkisstyrkta
útgáfu Menningarsjóðs og Þjóðvina-
félagsins á Njáls sögu. Sú ályktun var sam-
in vegna fyrirhugaðrar útgáfu Halldórs á
Njálu en Einar Arnórsson, þáverandi
kennslumálaráðherra (og tengdafaðir
Halldórs til margra ára), hafði veitt
skáldinu tilskilið leyfi til útgáfunnar þvert
á vilja meirihluta þingmanna. I millitíðinni höfðu Halldór, Ragnar í Smára
og Stefán Ögmundsson verið dæmdir í undirrétti samkvæmt lögunum frá
1941 fyrir útgáfu sína á Hrafnkötlu (1942) en þeim dómi var síðar hnekkt í
Hæstarétti.
Ég rek sögu þessa máls í bók minni með tilvitnunum í Alþingistíðindi og
dómsskjöl sem settar eru fram í leikritsformi og læt lesendum að mestu eftir
að draga ályktanir af efninu. Einar Már tekur þeirri áskorun og bendir á að
deilan hafi ekki snúist um stafsetningu fornrita, eins og stundum hafi verið
haldið fram, heldur pólitík og ólík viðhorf manna til sannleiksgildis sagn-
anna. í þessu sambandi vísar Einar Már, að því er virðist, í ritdeilu sína við
JC|ugvitiö
==-= heim
I S l E N S K
Auglýsing úr Morgunblaðinu,
desember 1998.20
136
www.mm.is
TMM 1999:2