Tímarit Máls og menningar - 01.06.1999, Blaðsíða 148

RITDÓMAR
fangið fullt af íjalli“ (bls. 60). Þessi stutta
lýsing á viðbrögðum Ágústínu við af-
skiptasemi kennarans dregur í huga les-
andans upp skýra mynd af stöðunni.
Bæði er ljóst að Ágústína sýnir vissa
þvermóðsku og eins er sýnin á fjallið og
af fjallinu býsna heiðskír.
Bókin lætur lítið yfir sér. Á kápunni er
smámynd af upphækkaðri jörð, væntan-
lega Fjallinu eina. Það er fjarskablátt og
lokkandi að sjá, til þess fallið að draga til
sín gönguhrólfa. Nær er svo græn nálægð
sem umvefur blátt streymi. Hver slægi
hendinni á móti svo töfr andi einangrun?
Saga Ágústínu er engin hversdagssaga
en sitthvað á hún þó sammerkt með sög-
um okkar hinna. Hver hefur sinn djöful
að draga, sumir e.t.v. djöfla. Þá er spurn-
ingin fyrst og ffemst hvernig maður snýr
djöfulinn af sér. Ágústína gengur mjög
einarðlega fram í því en hvernig er það
með Akkilesarhæla okkar hinna - þor-
um við að stíga í þá?
Aðalkostur bókarinnar fmnst mér
vera sá að hún ögrar lesendum til að
horfast í augu við sjálfa sig. Þeir verða þó
að vera tilbúnir að koma auga á þessa
áskorun því að frásagnaraðferðin heldur
lesendum að sama skapi eilítið utan við
söguefnið. Ágústína er svo mikið sjálffar
sín að stundum er á mörkunum að les-
endur nái nokkru sambandi við hana. Á
köflum er nokkurrar þolinmæði þörf til
að kryfja samband Ágústínu og moldar-
innar sem er henni svo hugleikin. En
uppskeran réttlætir viðleitnina.
Berglind Steinsdóttir
Árni lá ekki Þórdísi
Ævisaga Árna Magnússonar. Mál og raenning
1998,400 bls.
I mínu ungdæmi heyrði ég sögur af
mönnum sem voru svo ríkir, að þeir not-
uðu hundraðkalla til að kveikja sér í
pípu. En íkveikjur geta verið með fjöl-
breyttu sniði. í nýútkominni ævisögu
Árna Magnússonar ffæðir höfundurinn,
Már Jónsson, væntanlega lesendur sína
um það að hundrað króna seðill með bí-
læti handritasafnarans mikla, sem „var í
umferð frá myntbreytingu í ársbyrjun
1981 fram á haust 1995“ hafi orðið
„kveikjan að samantekt þessarar bókar
sumarið 1993“. Úr þessu hefur greinilega
orðið mikið andlegt bál.
Svo virðist sem þessu riti sé ætlað að
vera nokkurs konar „tæmandi" ævisaga
Árna Magnússonar, þar sem reynt sé að
halda til haga öllu því sem um hann er
vitað og búa þannig úr garði að fræði-
menn geti við það stuðst og fróðleiksfús-
ir lesendur jafhframt lesið það sér til
gagns og skemmtunar. Ekki var vanþörf
á, því Árni Magnússon var á fleiri vegu en
einn lykilmaður í íslenskri menningar-,
stjórnmála- og hagsögu og óréttlátt að
láta hann svo til algerlega falla í skuggann
af hálfnafna sínum í Islandsklukkunni.
Þetta ætlunarverk sitt hefur höfundi að
sumu leyti tekist vel. Þótt ævisagan sé
ekki mikil að vöxtum miðað við við-
fangsefnið (346 bls. af texta en með all-
stóru letri og talsverðu myndefni) er hún
troðfull af upplýsingum. Höfundur hef-
ur verið óhemju natinn við að hafa upp á
öllum þeim skjalfestum upplýsingum
sem nú eru tiltækilegar um Árna Magn-
ússon: þær eru því miður miklu rýrari en
æskilegt væri, en leynast þó á ólíklegustu
stöðum, eins og raun ber vitni. Árangur-
inn er tvímælalaust mikil náma fýrir
fræðimenn, sem vilja þekkja veraldar-
vafstur Árna, og ekki kannske síst fyrir þá
sem eru að velta fyrir sér daglegu lífi á
þessum tímum.
Þannig er ágætlega sagt frá starfi Árna
á unga árum fyrir danska fræðimanninn
Thomas Bartholin, sem varð upphafið
að ferli hans eftir það, námsferðum hans
um Þýskaland, og samskiptum hans við
146
www.mm.is
TMM 1999:2