Tímarit Máls og menningar - 01.06.1999, Blaðsíða 147

RITDÓMAR
En stundum man hún ekki nógu lengi
það sem hefur nýlega gerst eða man ann-
að sem fólk yfirleitt gleymir“ (bls. 24).
Salómon er líka dálítið utangarðs og
kemst kannski þess vegna lítið eitt inn
fyrir þröskuldinn. Hann býr yfir undra-
verðri tækni í að nálgast hana á hennar
forsendum. Þær felast í sparsemi orða og
heldur meiri austri mynda. Hún sér
nefhilega heiminn í römmum; hann er
margar litlar myndir og hún velur á
hverjar þeirra hún horfir. Hún sviðsetur
líf sitt, sbr. „Sko, þarna birtist himna-
smiðurinn sjálfur í líki dúfu með átta
millimetra súper kvikmyndavél á mag-
anum að gera heimildarmynd um sköp-
unarverk sitt“ (bls. 7). Og hún er hluti af
myndefninu. Hún lifir í sínum eigin fjar-
læga heimi. Salómon tekur val hennar
gott og gilt og nær sambandi.
Aðrar aukapersónur sem staldra stutt
við eru Vermundur sem tók óvart á móti
henni í heiminn, og kennarinn. Ver-
mundur er síkátur og með spaugsyrði á
vör, einn þessara manna sem er auðvelt
að umgangast. Og Ágústína getur það.
Kennarinn er hins vegar alveg ferkantað-
ur í höfðinu, og skapandi hugsun og
orðafimi Ágústínu setur hann út af lag-
inu. Sjónum má t.d. ekki líkja við kreista
appelsínu (bls. 100). Hann finnur að því
að hún skrifi óskhyggjukennda ritgerð
um dvöl sína á toppnum, þaðan sem hún
horfir niður á jafhsléttu. Hún gat ekki
„leyft sér að skrifa um fjall ofan frá, frá
sjónarhóli þess sem stendur sigurvegari á
tindi þess. Það benti því allt til þess að
hún kæmist ekki út úr þessu smálega og
yrði dæmd til að velta sér upp úr sand-
kornum fjörunnar og hvítum blettinum
á buxnaskálm kennarans“ (bls. 59).
Hann vill heldur að hún skrifi „út frá eig-
in reynslu“, annars geti verkið ekki orðið
persónulegt. Það er undarleg ábending
til stúlku sem er stútfull af persónuleika
sínum. Og ekki vill hann að maður
gleymi smáorðunum! Eða því að íslensk-
an stendur og fellur með sögnum! En
það má alveg gleyma að miðla sögu og
tilfinningum í frásögninni.
Það er auðvelt að lesa ísland og
íslendinga sem heild inn í söguna.
Ágústína er tákn hinnar sjálfstæðu þjóð-
ar og hún á nokkra bandamenn sem
virða framtakið nokkurs. Svo eru hinir
sem hrýs hugur við skapandi sjálfstæði
nokkurrar einingar. Þeir hokra í garðin-
um sínum og búa til sama rabbarbara-
jukkið ár eftir ár. Ágústína lætur ekki
bugast við mótbyrinn heldur tekur holl-
ráðin og gerir að gjörðum sínum. Hún
skákar náttúrunni. Annars er náttúran
henni tiltölulega vinveitt og guð er henni
líka eftirlátur. „Fjöruborðið er fyrir þau
bæði, hana og guð. Þar mætast hennar
ríki og hans rfki. Hér í þessari svörtu
sandskoru ræður hún, ekki guð“ (bls. 7).
Hún snýr vörn í sókn, velur atburðarás-
ina og lætur ekki segja sér fyrir verkum,
hvorki guð, náttúruöflin, fötlun eða ann-
að fólk. Hún er gerandi í eigin lífi. Hún er
áhættufíkill (bls. 8). Hún leggur á bratt-
ann.
Ágústína leitar upprunans, uppruna
sjálfrar sín, bæði í nafninu, sögunni og
moldinni. Hún er tilviljun fædd af tilvilj-
un en lætur það ekki aftra sér í neinu.
Hún íhugar þessa röð tilviljana en leggur
hana þá þannig út að eitthvað sé henni
ætlað að gera.
Stíll Upphœkkaðrar jarðar er merktur
myndmáli. Bæði er mikið um þá ljóð-
rænu sem felst í viðlíkingum og mynd-
hverfingum, sbr. þegar eyjunni er líkt við
bráðnandi ístertu í vorleysingunum (bls.
78-79) og eins er litanotkun afgerandi.
„Hún þyrfti einungis að umstafla orðun-
um. I staðinn fyrir grænbláa fjarlægðina
af efsta punkti Fjallsins kæmi drullu-
brúnt fjallið undir nöglunum þar sem
hún kraflaði sig áfram neðst í urðinni,
rétt fyrir ofan rabbabaragarðinn, með
TMM 1999:2
www.mm.is
145