Tímarit Máls og menningar - 01.06.1999, Blaðsíða 77

ERNEST HEMINGWAY
einsog þau væru steinvölur nýtíndar uppúr læk. Þau lifa og ljóma, hvert á
sínum stað.“
Hvað þá um innihaldið? Þegar Hemingway var 23ja ára má segja að hann
hafi verið búinn að gera sér grein fyrir flestum þeim yrkisefnum sem hann
átti eftir að fjalla um. Þau voru einatt nátengd ofbeldi aldarinnar, áttu rætur í
styrjöldum, snjóflóðum og nautaatsvöllum og misheppnuðum hjónabönd-
um, en einkanlega í bernskureynslu hans, ósætti borga og óbyggða sem hafði
snortið hann inní kviku og vakið með honum ásetning um að ráðast gegn
mannlegum örlögum - ‘sýna það einsog það var’, með hans eigin orðum.
Honum þótti vænt um það einsog það var, en hataði það afþví það var ekki
betra. Enginn höfundur var borubrattari í viðureigninni við það sem hann
kallaði dapurlegt hléið milli legs og legstaðar, en enginn hefur heldur til jafns
við hann notið ánægjunnar af því. Hann leit á lífsbaráttuna sem átök við
dauðann (sem hann nefndi ‘þessa gömlu hóru’), þarsem maðurinn gæti
beðið bana en aldrei látið yfirbugast, og þessvegna var fullkomlega eðlilegt
að í mörgum smásögunum gegna sportmenn veigamiklum hlutverkum,
menn illa máli farnir sem tjá grófar tilfmningar.
í nálega öllum smásögum Hemingways eru söguhetjur sem hugprúðar
berjast gegn ofurefli. En í mörgum bestu sagnanna fann hann upp ‘alter ego’
sem hann nefndi Nicholas Adams til að ljá sýn sinni á angist aldarinnar
skýrari útlínur. í eldri smásögum einsog „Indjánabúðum“ er hann ungur
drengur sem verður fyrir óvæntri og ógnvekjandi reynslu, en lýsingin er öll á
lágu nótunum einsog jafnan hjá Hemingway. í sögunum sem á eftir komu
vex Nick úr grasi og lendir í margvíslegum hremmingum heima og heiman. í
öllu sem hann gengur í gegnum má segja að Nick sé persónugervingur
sálflækjunnar. Til að finna sál sinni frið stundar hann fiskveiðar í ám og
vötnum, dýraveiðar í skógum og óbyggðum. Eyðileiki víðernanna er honum
í senn fróun og ögrun, en frið finnur hann ekki sökum innri sársauka og
margbrotins sálarlífs. Hemingway gerir Nick nauðalíkan okkur öllum -
einsog við sjáum okkur sjálf - hræddan, hverflyndan, fálátan. Samt finnum
við, þegar sögurnar eru lesnar í samhengi, hvernig Nick vex og rýfur eigin
takmarkanir, verður tákn nútímamannsins og kennir okkur milli línanna
hvernig lifa beri lífinu. Þær eru nokkurskonar andleg ævisaga sem á sér fáar
hliðstæður, frásögn af lífsfjöri manns í greipum örvæntingar.
Það væri hinsvegar fráleitt að ganga útfrá því að sagnabálkurinn um Nick
sé duhn sjálfsmynd höfundarins. Hemingway hélt ff am fullkomnu sjálfstæði
skáldskaparins og hefði harðneitað að sögurnar, svo raunsæjar sem þær eru,
kæmu beinlínis heim við raunveruleik hans eigin lífs. Nicholas Adams er
einungis að vissu marki fegruð ímynd skapara síns og á sér vitanlega sláandi
hliðstæður í ýktum og stundum annarlegum söguhetjum skáldsagnanna.
TMM 1999:2
www.mm.is
75