Tímarit Máls og menningar - 01.12.1999, Side 77

HVERS VEGNA HEFUR STRINDBERG ALDREI . . . ?
„þann veg, að þrátt íyrir alla erfiðleika eru leikendur þar vaxnir upp úr því
byrjunarstigi listar, að menn þurfa að vorkenna, þurfi að draga fjöður yfir
það sem miður má vera“, og um leik Óskars og Soffíu skrifar blaðið: „Þau
taka þeim tökum á margþættu efni leiksins, fylgja það vel eftir geðbrigðum
öllum, fara með þeim skilning með allar þær ólgandi ástríðukenndir sem
höfundurinn dregur fram, að áhorfendur fylgja þeim með samanhangandi
eftirtekt allan leikinn í gegnum.“ Aðrar umsagnir eru einnig lofsamlegar,
þ.á.m. Vísis, sem taldi þó leikinn „á takmörkum þess sem sýna beri hér á
landi“, „ófagurt afkvæmi ranghverfunnar á raunhyggjunni [ þ.e. realisman-
um ] er vílar ekki fyrir sér að draga fram hið andstyggilega og sauruga í fari
manna.“24
Þau Soffia og Indriði voru fulltrúar ungrar kynslóðar, sem var að taka við
af ffumherjunum og átti í fyllingu tímans eftir að lyfta íslensku leikhúsi á stig
atvinnumennsku. í krafti glæsilegs útlits, persónutöfra á sviði og listræns
metnaðar varð Soffía aðalleikkona kynslóðarinnar, þó að hún lifði ekki að
stíga á svið Þjóðleikhússins, og Indriði við hlið Haralds Björnssonar og síðar
Lárusar Pálssonar ff emsti leikstjóri. Nú hefði mátt ætla, að Indriði hefði með
áhuga sínum á dulúð og óumdeildri snilli í persónuleikstjórn verið kjörinn
Strindberg-leikstjóri. Svo fóru þó leikar, að hann fékkst aldrei við Strindberg
eftir þetta. Soffia Guðlaugsdóttir tók á hinn bóginn slíku ástfóstri við ff öken
Júlíu, að leiðir þeirra skildi ekki með öllu upp ffá því. Hún stóð sjálf að
sýningu leiksins í Iðnó vorið 1932 og fékk þá til liðs við sig þau Val Gíslason,
sem lék Jean, og Emilíu Indriðadóttur, sem lék Kristínu, og síðar lék hún
frökenina tvisvar í útvarpið: í fyrra skiptið árið 1938 og hið síðara skömmu
fyrir andlát sitt réttum tíu árum síðar. í bæði þau skipti lék Gestur Pálsson
Jean á móti henni. Var síðari flutningurinn, 10. apríl 1948, hljóðritaður á
plötu og er merk heimild um leik Soffíu, þó að þau Gestur hafi þá að vísu ekki
lengur haft raddir æskufólks.
Það er ekki auðvelt að meta hversu trúverðugir dómar samtíðarinnar um
meðferð Soffiu á fföken Júlíu eru í raun og veru. Sjálfsagt tóku menn að ein-
hverju leyti viljann fyrir verkið og leyfðu leikkonunni að njóta þess metnaðar
og stórhugar sem hún sýndi með því. I dómi sínum um sýninguna 1932 vík-
ur Halldór Kiljan Laxness, sem þekkti Soffíu persónulega, sér þannig fimlega
hjá því að dæma frammistöðu hennar berum orðum, heldur ræðir almennt
skilning hennar á hlutverkinu. Halldór gagnrýnir hana aðeins fyrir eitt: að
gera hvort tveggja í senn, leikstýra sýningunni og fara með aðalhlutverkið, en
sá ósiður var lengi landlægur í leikhúsinu hér.25 Segir Halldór engan vafa á
því „að hin mikla gáfa ffú Soffíu hefði komið enn betur í Ijós, ef hún hefði
notið leiðbeiningar hjá vönum leikstjóra" og fer háðulegum orðum um leik
TMM 1999:4
w ww. m m. ís
75