Tímarit Máls og menningar - 01.09.2000, Blaðsíða 21

STÓRSKÁLD OG SMÁÞJÓÐ EIGAST VIÐ
Pólarnir í verkum hans eru Þórshöíh annars vegar og sjálfur Kosmos hins
vegar, tíminn í dag andspænis eilífðinni. Aldrei nokkurn tíma dettur hann í
þá gildru sem margir okkar stóru höfunda (þó ekki Gunnar Gunnarsson)
hafa því miður oft gert að sjónarmiði sínu: Verstöðin ísland andspænis „hin-
um stóra heimi". Stundum finnst mér að þessi arfur nægjuseminnar í vali
andstæðnanna sé að fara með nútímabókmenntirnar hér í svaðið og gera
þær að einhverjum dauðans lífsháskalausum heimskra manna ráðum, sem
dingla sér á milli vanmetakenndar og innantóms hroka, sem vitaskuld eru
ekki heldur neitt risavaxnar andstæður.
Vonandi leyfist mér að bera þannig „stórveldið11 ísland saman við „litla
bróður Færeyjar“ án þess að falla í gildruna sjálfur, því hitt er engum vafa
undirorpið að seglið fleyga kemur líka hér við til að landa einni og einni
skáldspíru engu síður en í Færeyjum.
En hver var hann þessi Heinesen?
Þegar ég fyrst hitti William augliti til auglitis, í nóvember árið 1976, var liðin
slétt vika ff á því að Þórshafnarbær og færeyska menntamálaráðuneytið höfðu
skipulagt fagnað til heiðurs þrem virtustu rithöfundum eyjanna - þeim Heðin
Bru, Christian Matras og Heinesen, sem allir voru þá orðnir 75 ára gamlir. Verk
tveggja þeirra fyrst nefndu höfðu verið gefin út í Færeyjum nokkurn veginn
jafn óðum og þau voru skrifuð. En færeyskar þýðingar á nokkrum skáldsagna
Williams Heinesens komu einmitt út í tilefni af 75 ára afmælinu. Voru það
fyrstu útgáfur verka hans á því máli - eins og fyrr var sagt.
Slík hafði þolinmæði Færeyinga gagnvart skáldinu verið.
En við þessar kringumstæður varð frelsi skáldsins til að skrifa um landa sína
meira en höfundar smáþjóða eiga að venjast. Og William notaði það ffelsi svo
rækilega að vel mátti hann treysta heiftarhug þeirra til hinstu stundar.
Enginn höfundur, sem ég þekki, hefur gengið nær þjóð sinni á því sviði.
Fagnaðurinn, sem ég minntist á, hafði verið haldinn daginn áður en ég kom til
eyjanna og staðið ffá því klukkan 6 á laugardagskvöldi tU hádegis daginn eftir,
eins og færeyskar veislur plaga að gera með svignandi matborðum og drykk
eins og hver gat í sig látið. Þar voru skáldin hyllt í ótal fögrum orðum fjöl-
margra ræðumanna og vitaskuld lét enginn ræðumanna þess ógetið að nú
væri WiUiam orðinn heimsffægur höfundur, enda voru bækur hans þá þegar
farnar að birtast á hinum og þessum tungumálum bæði austan hafs og vestan.
Strax á sunnudeginum iðaði bærinn af þjóðsögum um skáldaveisluna miklu
nóttina áður. Eitt tímaritsheft i hrykki skammt til að skrásetja þá sagnaflóru, en
ég get þó ekki stillt mig um að segj a hér eina, sem heimildamaður minn kallaði,
að vísu, kraftaverkasögu. Enda fullyrti hann að að það hefði aldrei gerst fyrr að
TMM 2000:3
malogmenning.is
19