Tímarit Máls og menningar - 01.09.2000, Blaðsíða 117

RITDÓMAR
ingu) er síðan það sem frásögnin snýst
um að meira og minna leyti. Hún er
öðruvísi en aðrir, hefur öðruvísi hug-
myndir og hvatir en gengur og gerist,
hún er öðrum ráðgáta, sérstaklega móð-
ur sinni sem stendur ráðþrota og ótta-
slegin gagnvart háttalagi hennar. En það
sem er kannski alvarlegast er að Katla er
ekki bara annarleg fyrir öðrum, hún er
annarleg fyrir sjálfri sér:
Ég get horft á mig í spegli og samt ekki
almennilega skilið hver ég á að vera. Ég
hef oft haldið að ég ætti að vera ein-
hver önnur, eins og það hafi einhver
ruglingur átt sér stað. Eins og ég hafi
ekki náð almennilega út í gegnum
mig, ég er svo óskýr. Það er eins og ég
hafi ekki framkallast fullkomlega. (5)
Því miður er þetta vandamál Kötlu einnig
vandamál lesandans því þessi persóna
„framkallast“ aldrei fullkomlega í huga
lesandans; mynd hennar er óskýr og erfitt
að átta sig á hver Kada á að vera. Spurn-
ingin sem vaknar er þessi: Er þetta áfellis-
dómur yfir bókinni að segja að sú
persónulýsing sem hún byggist á sé göll-
uð? Eða er þetta í samræmi við frásögnina
og tilgangi höfundar náð? Ég tel reyndar
að þetta sé ágalli á sögu Diddu því þótt til-
gangur hennar sé að lýsa einstaklingi sem
á í alvarlegri sjálfsmyndarkreppu - svo
vægt sé til orða tekið - þá er hæpið að rétt-
læta galla í textalegri uppbyggingu með
því að sú sjálfsmynd sem textinn byggist
upp í kringum sé „gölluð“.
Spáum nánar í þetta. Alþekkt frásagn-
arbragð er að láta „formið“ endurspegla
„efnið“. Þá væri ffásögn af einstaklingi
sem sundraða sjálfsmynd sett fram í
sundruðum texta, brotum sem ættu að
endurspegla þá brotnu sjálfsmynd sem
textinn lýsir. Ekki er um slíkt að ræða í
þessari skáldsögu. Frásögnin er raunsæ-
isleg, línuleg og í raun mjög hefðbundin
hvað varðar frásagnaraðferð og bygg-
ingu. Sjónarhornið er að mestu bundið
við aðalpersónuna, Kötlu, sem segir ffá í
fyrstu persónu (skiptir stundum yfir í
aðra persónu eins og algengt er í fyrstu
persónu frásögn og getur gert ffásögnina
nánari lesanda). Þetta er þó ekki algiltþví
öðru hvoru er skipt yfir í þriðju persónu
ff ásögn þar sem alvitur sögumaður tekur
við frásögninni (af Kötlu) og bindur
sjónarhorn sitt við einhverja af aukaper-
sónum bókarinnar. Slík víxlun sjónar-
horns getur komið að góðu gagni til að
koma á framfæri upplýsingum sem
stangast á við þær sem sögumaður gefur
og birtir þar af leiðandi aðra mynd og oft
á tíðum mjög ólíka mynd af sögumanni
en þá sem hann leitast við að gefa sjálfur.
Hér er sjaldnast um þetta að ræða. Sú
mynd sem aðrir gefa af Kötlu er í full-
komnu samræmi við þá mynd sem hún
sjálf gefur, annarleiki hennar staðfestist
við sjónarhorn annarra. Reyndar er
skýring á þessu innbyggð í sjálfa frásögn-
ina, þ.e.a.s. það er í raun Katla sjálf sem
segir okkur söguna alla, það er hún sem
er hinn alvitri sögumaður og ímyndar
sér hugsanir, tilfinningar og viðbrögð
annarra. Lokamálsgrein annars kafla
bókarinnar dregur saman sérstöðu og
annarleika Kötlu, annars vegar, og ffá-
sagnaraðferðina, hins vegar:
Útlit mitt hefur frekar komið í veg fýr-
ir að fólk nálgist mig um of.
Útlit mitt hefur hreinlega haldið mér
lifandi. Enginn hefur sýnt áhuga á því
að deyða mig að einu eða neinu leyti,
nema síður sé, hvað þá frekar viljað af
mér vita. Og ég hef alltaf fundið að
fólki finnist ég ekki neitt sérstakt fyrir
augað, það hefur aldrei komið þessi
glampi í augun á þeim eins og til
dæmis þegar það sá sæta, litla stelpu
eða hvolp eða kettling, aldrei. Meira
að segja mömmu hefur aldrei þótt
TMM 2000:3
malogmenning.is
115