Tímarit Máls og menningar - 01.09.2000, Blaðsíða 77
OFBELDI KOMMÚNISTA VIÐ BORGARALEGA RITHÖFUNDA
fundum og í kappræðum og láta sumir mjög dólgslega. Skáld af eldri kynslóð
eru einnig flest á þessum buxum, einkum Davíð Stefánsson, sem taldi „rím-
leysur“ illa og erlenda tísku og rökrétt að álykta að þeir „glópar“ sem nú sýni í
verki fyrirlitningu á „þúsund ára erfðum" muni ganga svo langt að „einn
góðan veðurdag telji þeir móðurmálið úrelt“.35 Tómas Guðmundsson, Þór-
bergur og Halldór Laxness tóku ekki svo djúpt í árinni en þeim leist heldur
ekki á skáldskaparblikur. Hinn pólitíski þáttur þessarar deilu er svo sá, að
ýmsir hægrimenn telja ljóðbyltinguna einskonar vinstrivillu en vinstrimenn
kenna hana við borgaralega úrkynjun og flótta frá „viðfangsefnum lífsins“.
Sumir voru nokkuð svo tvístígandi í þessum efnum. Kristinn E. Andrésson,
sem vissulega var enginn hefðarsinni á þjóðlega vísu, var stundum gripinn
ótta, ekki við „rímleysur" heldur við það sem hann kallaði „formdýrkun og
formdekur“ módernismans - sem tæki kannski með sér „vantrú á allar hug-
sjónir, efasemdir um árangur eða tilgang mannlegrar baráttu."36
Jóhannes úr Kötlum varð með nýjum ljóðum sjálfur partur af skáldskap-
arbyltingunni og átti góða samstöðu með Einari Braga og fleiri Birtings-
mönnum í því að skýra og verja nýjan skáldskap. En líklega hefur mestum
tíðindum í þeirri málsvörn þótt sæta grein sem Sigfús Daðason skáld og síðar
ritstjóri Tímarits Máls og menningar birti árið 1952 og hét „Til varnar skáld-
skapnum.“ Þar var að finna bæði rökvísan málflutning gegn fordómum
þeirra sem reistu virki um hefðina og svo gegn þeim vinstrisinnum sem Sig-
fus taldi gera þröngar og einstrengingslegar kröfur um baráttukveðskap: „Ég
vil halda því fram að þó listaverk komi ekki við baráttu dagsins í strangasta
skilningi þá geti það engu að síður verið þeirri baráttu til gagns“ segir hann -
með því að láta sig varða „mannlega hamingju, mannlega viðleitni.“37.
Hann beindi orðum sínum einkum gegn Bjarna frá Hofteigi sem hafði átt í
ritdeilu í Þjóðviljanum við Einar Braga skáld og síðar ritstjóra Birtings um
„hið þunga atkvæði“, um hina skýru afstöðu til baráttumála heimsins.
(Þjv.15.06.1952). Einar Bragi var vissulega ekki ánægður heldur með ýmis-
legt í viðhorfum Bjarna frá Hofteigi til hins nýja skáldskapar. En það kom
ekki í veg fyrir að hann mæti mikils framlag hans til bókmenntarýni: hann
taldi að með Bjarna hefði byrjað nýtt og betra tímabil í skrifum um bók-
menntir - hann hafi ekki aðeins átt þátt í að flæma á brott „kunningjaskjalD
heldur og „pólitíska reisupassa" sem ekki gera mun á list og áróðri.38
Með öðrum orðum: hinn samstillti agi á vinstra liðinu er ímyndun. Þar
deildu menn bæði í góðu og illu um afstöðubókmenntir, formbyltingu í
ljóðlist og síðar meir endurnýjun skáldsögunnar. Þegar deilt var um þau
hryðjuverk sem varfærnir menn töldu þau Thor Vilhjálmsson, Svövu Jak-
obsdóttur og Guðberg Bergsson ff emja á skáldsögunni á sjöunda áratugnum
fannst ýmsum mönnum að bækur þessara höfunda hefðu fengið alltof góðar
TMM 2000:3
malogmenmng.is
75