Tímarit Máls og menningar - 01.09.2000, Blaðsíða 55

„VIÐ EIGUM WILLIAM
arastétt. Sú staðreynd gerir það sennilegt að hann gat komist inn í lista-
mannahópa í Kaupmannahöfn og reynt fyrir sér sem rithöfimdur.
Það má líta á það þannig að hinn sérstaki félagslegi bakgrunnur hafi
hvatt einmitt þessa tvo rithöfunda til að eyða þó nokkuð löngum tíma
í að leita vandlega fyrir sér í hefðinni. Þeir komu úr stað sem bar merki
gamalla félagslegra og sálfræðilegra deiluefha og fóru krókaleiðir um
náttúruskáldskapinn til þess að komast að sönnum húmanisma sem
tekst á við nútímann (bls. 252).
Það umhverfi sem William Heinesen ólst upp í var efhahagslega og félagslega
vanþróað á sama hátt og félagslegu og sálfræðilegu hefðirnar. Náttúruljóðið
var krókaleið til húmanismans sem tekst á við samtímann og sem virðist ekki
geta rúmast í náttúruljóðum. Þetta félagslega og sálfræðilega baksvið heldur
William Heinesen föstum í leit í hefðinni. Sú hefð sem Ib Bondebjerg á við er
líklega náttúruljóðin. Frá dönsku sjónarhorni sínu sér Ib Bondebjerg það á
þennan hátt en séð með færeyskum augum voru náttúruljóðin sem William
fyrstu árin reyndi fyrir sér með tæpast orðin hefð á þeim tíma.
Það er ljóst að menningarumhverfið sem verkið [þ.e. danska bókmennta-
sagan] ætti að leggja áherslu á lagar sig ekki að skáldverki og höfundi.
Mat Ibs Bondebjerg á náttúruljóðum William Heinesens á 3. áratugnum
er alveg andstætt mati Torbens Brostrom. Brostrom lyftir þeim upp en Ib
Bondebjerg dregur þau niður og nefnir þau „krókaleið“ þar eð Ijóðin
snúast á næstum sjúklegan hátt um hringrás náttúrunnar sem tákn-
rænar myndir af sálrænu ástandi. I fyrstu tveim söfnunum ríkir
nístandi kuldi og tóm og þar er stöðugt haust og vetur. Náttúran er
miskunnarlaus og í ljóðunum eru engir félagslegir straumar en bak
við allt grillir í sjálfið, og leit þess að sjálfsvitund og lífsvilja gýs upp við
og við sem eldur, hiti og þrá og er staðfest með myndum af vori og
endurfæðingu.
Ekki fyrr en í síðasta safninu verður breyting: Vormyndir verða
ríkjandi sem tákn félagslegrar og sálffæðilegrar bjartsýni. Fráhvarfið
sést einnig á ytra búningi ljóðanna: þau eru ffjálsari og óbundnari, án
ríms og ákveðinnar hrynjandi. Það gerist hinsvegar ekki fyrr en á 4.
ártugnum að hið táknræna ffáhvarf tekur greinilegri félagslega og
hugmyndaffæðilega stefnu og breytir skáldskapnum afdráttarlaust í
átt að sósíalisma.
Bd.7, bls.252-3.
Óþolinmæði Bondebjergs er greinileg í uppáhaldsorðunum „ekki fyrr en“
„en það er ekki fyrr en“ o.þ.h. Bondebjerg hefur litlar mætur á náttúru-
táknmyndum:
TMM 2000:3
malogmenning.is
53