Tímarit Máls og menningar - 01.09.2000, Síða 56

MALAN MARNERSDÓTTIR
Hugmyndaíræðileg stefaubreyting í átt að sósíalisma sést í ljóðasafn-
inu Stjernerne vaagner (1930), sem er hliðstæða ljóða Ottos Gelsted
frá sama tímabili þar sem hann hefur komist að hugmyndafræðilegri
niðurstöðu. Reyndar eru það enn náttúru-táknmyndir og alheims-
sýnir 3. áratugar sem eru ríkjandi í bókinni, en núna beinast ljóðin að
uppvakningu og áhuga á hinu jarðneska og hversdagslega. Félagsleg
viðhorf og þemu koma hinsvegar ekki fram fyrr en í ljóðasafninu
„Den dunkle Sol“ (1936), sem er meðvitað um samtímann og
andfasistískt.
Bd. 7 bls. 468.
Arktiske Elegier (1921), Hobjergning ved Havet (1924) og Sange mod
Vaardybet (1927) fá í nýju dönsku bókmenntasögunni hlutverk sem náms-
tími eða undirbúningur undir hið verulega en það er að fá ffam félagslega
strauma eða sósíalsk viðhorf. Ib Bondebjerg túlkar ekki ljóðin innilega og
meðvitað eins og Torben Brostrom.
Andstætt Brostrom leggur Ib Bondebjerg sig allan ffam þegar hann fjallar
um skáldsögurnar. Aðaláhugi hans er sósíalsku viðhorfin sem eru greinileg í
skáldsögunum - það sést á fyrirsögninni: „Leið Færeyings til sósíalismans". f
sambandi við skáldsögurnar kemur það greinilega í ljós að þekking Bonde-
bjergs á Færeyjum, færeyskri sögu og samfélagsaðstæðum er ekki alltaf ná-
kvæm og fullkomin. Um fyrstu skáldsögur Williams Heinesen, Blæsende Gry
(1934) og Noatun (1938) er skrifað:
Þær lýsa daglegri baráttu og daglegu lífi og dæmigerð einkenni og
ólga samtímans koma út úr sjálfri frásögninni svo lítið beri á. En
skáldsögurnar sýna líka hin sérstöku færeysku þróunareinkenni sem
felast í því að eyjarnar voru lengi að komast félagslega og menningar-
lega inn í 20. öldina: Hinn frjósami jarðvegur fyrir trúarlegar vakn-
ingahreyfingar allt upp að lokum 4. áratugarins, dráttur á því að
verkamannahreyfingin yrði skipulögð (1926), hin sérstöku þjóðar-
legu sjálfstæðisvandamál og síðast en ekki síst tilvist hinnar sterku al-
þýðlegu hefðar fyrir þjóðdönsum, ásamt kvæðum, goðsögnum og
ævintýrum sem hefur varðveist mann fram af manni í munnlegri
geymd. Þessi hefð heillar Heinesen jafn mikið og félagslega ferlið og
gæða bækur hans hugarflugi, víðfeðmi og dulúð.
Bd. 7 bls. 469.
Fyrst útskýrir Ib Bondebjerg sambandið milli veruleika og skáldsögu þannig
að það kemur heim og saman við kenningu um raunsæi, sem m.a. Georg
Lukács setti fram. Þarnæst nefhir hann tilteknar aðstæður sem vikið er að í
skáldsögunni. Þarna notar hann afleiðslu af þekktri og mikið notaðri mynd-
líkingu í dönskum bókmenntum. Það er 20. aldar menningin í líki járn-
34
malogmenning.is
TMM 2000:3