Tímarit Máls og menningar - 01.09.2000, Blaðsíða 98

ANNA HEIÐA PÁLSDÓTTIR
En stundum hæfir ágætlega að finna íslenska hliðstæðu fyrir uppspunnið
hugtak Rowling og Helgu ferst það vel úr hendi. Þar er til dæmis að nefna
hugtakið „Muggles“ sem Rowling gefur þeim sem ekki tilheyra galdraheim-
inum. Þetta hugtak olli ófyrirsjáanlegum vandræðum þegar bókin kom út í
Bandaríkjunum. Þar var barnabókahöfúndur, Nancy Stouffer að nafni, sem
hafði fyrir fjölmörgum árum síðan notað orðið „Muggles“ yfir persónur í
bókaflokki, sem ekki var lengur fáanlegur. Stouffer hélt því fram að útgáfu-
fyrirtæki nokkurt hafi ætlað að endurútgefa bækurnar hennar, en þá hafi
komið í ljós að „Muggles“ nafnið væri notað í Harry Potter - og útgáfufyrir-
tækið hafi af þeim sökum hætt við. Hún krafðist skaðabóta af hendi Rowling
fyrir að „stela" nafninu. Það kom síðan í ljós að orðið hefði verið notað
margoff í gegnum aldirnar, allt síðan á víkingaöld, og að það væri dregið af
forníslenska orðinu mugga, sem þýðir dimmviðri, þoka, drungi eða deyfð.
Helga gaf þá þessum galdralausu íslenska nafnið „Muggar“ sem á vel við og
við eigum auðvelt með að skilja; það merkir fólk sem er sljótt - eða eins og
krakkarnir segja; „þokuhausar“.
Ýmislegt fleira fróðlegt er að finna í bókunum ef að er gáð og ekki er hægt
að víkja frá þessu umfjöllunarefni án þess að nefna mottó Hogwartskóla,
sem kemur stundum fyrir í bókunum, en það er á latínu: „Draco dormiens
nunquam titillandus“. Á íslensku myndi það útleggjast: Aldrei kitla sofandi
dreka. Það er ágætis ráð.
Ástœða númer þrjú: Rowling skilur stráka (og stelpur)
Harry Potter bækurnar geta að vissu leyti flokkast undir skólasögur, sem er
hefðbundið enskt frásagnarform. Flestar skólasögur gerast innan veggja
heimavistarskóla, sem er eins konar smækkuð mynd af umheiminum, þar
sem foreldrar eru hvergi nærri og það reynir því meira á samskipti barnanna
og yfirvaldsins (kennara, umsjónarmanna og skólastjóra) án afskipta for-
eldra. Börnin hafa völd og ábyrgð og þau skipta máli. Skólasögur eru vinsæl-
ar hjá krökkum á aldrinum 10 ára og upp úr, því á þessum aldri hafa þau
mestan áhuga á jafnöldrum sínum og samskiptum við þau, og vilja vera sjálf-
stæð á allan hátt. í skólasögum er aðalpersónan oft drengur (og í stöku tilfell-
um stúlka) sem á við ýmis vandamál að stríða í skólanum, og sagan snýst
gjarnan um baráttuna milli þeirra sem ráðríkir eru og hinna sem minna
mega sín; hún snýst um klíkur, einelti, heirrtalærdóm og ýmis önnur skóla-
vandamál.
Rowling hefur skapað sérstakt andrúmsloft í Hogwartskóla, sem að sumu
leyti er ekki ólíkur öðrum breskum heimavistarskólum, þar sem börnum er
skipt niður í ákveðin hús og verða að hlíta ströngum reglum sem eldri nem-
96
malogmenning.is
TMM 2000:3