Tímarit Máls og menningar - 01.09.2000, Blaðsíða 26

ÞORGEIR ÞORGEIRSON
hann á Kjarval. Hann er mistækur eins og Kjarval, sem hefur málað hektara
af bulli og annan hektara af tærustu snilld.
Og það er eins með þá báða. Framan af sáu íslendingar ekkert nema galla
þeirra, en nú má enginn minnast á neitt annað en kostina ...
Ég komst ekki lengra því William reis á fætur, tók mig í bjarnarhramma
sína af slíkri hlýju, að sjaldan hef ég komist í annan eins lífsháska. Og með
tárin í augunum sagði hann:
- Það vildi ég að þetta væri satt hjá þér, því það besta sem Laxness hefur
skrifað er alveg himinhrópandi snilld.
Og mikið varð ég feginn að afstaða skáldsins hafði ekki byggst á smá-
mannlegri öfund eða ríg, heldur því bjarfasta, miskunnarlausa en mjúkláta
raunsæi, sem gerði hann að því sem hann var.
Til að undirstrika það hér í lokin hvers virði þetta sérstaka raunsæi Williams
Heinesens hefur verið mér ætla ég að vitna í texta, sem ég skrifaði fyrir tutt-
ugu árum.
Þá var ég mikið að hugsa um dauðann - sem vonlegt var með nýdáinn mann.
Og um gildi lífsháskans, sem Steinn Steinarr og aðrir kettir eru svo naskir á.
Skrifaði þá m.a. svona:
Og það er verðmæti að vita þetta: að umgangsvírus, dálítil þreyta ogglas af
dœilega brugguðu öligeta-efsvo berundir-ógnað tilveru manns. Kanski lát-
ið henni lokið.
Núfinnst mér allt í einu að þessi tilfnning kattarins sé listamanni nauðsyn
ogþurf að vera hluti afsvo kölluðum veruleika hans. í öðru Ijósi verður heim-
urinn aldrei metinn aðfullu. Því veröldin er hreint engin eign manns heldur
eitthvað sem manni er lánað til að skoða.
Stutta ögurstund.
Með hækkandi meðalaldri vilja menn fjarlœgjastþá tilfnningu. Ogþá er
eins og kvikan í hugsuninni storkni.
Fyrr á öldum var erfðara að gleyma þessu.
Hemingway kynnti undirþessari tilfinningu í sér. En það var nú samt karl-
mennskudellan sem drap hann. Einhvern veginn gat hann ekki hugsað sér að
hrörna og veikjast.
Heinesen tekurþessu öðru vísi.
Þaðfann ég svo vel ífyrrahaust þegar ég heimsótti gatnla manninn seinasta
kvöldið mitt í Þórshöfn. Hann var einn heima. Lísa einhvers staðar úti að mála
postulín. Upp úr miðnættinu hélt ég hann vœri orðinn þreyttur, svo ég reis áfœtur
til að kveðja. Þá benti hann mér að setjast aflur. Þagði svo lengi áður en hann leit
upp, sposkur á svip, en vottur afmelankólíu djúpt í augunum.
- Nú er ég að verða gamall, sagði hann.
- Hvaða vitleysa. Þú sem ert eilífur unglingur, sagði ég nokkuð sannfærandi.
- Vel má það vera ... en veistu hvernig ellin kemur til manns?
- Ekki kanski alveg.
- Það veit ég, segir hann og hlær við.
- Hermdufrá, segi ég.
24
malogmenning.is
TMM 2000:3