Tímarit Máls og menningar - 01.12.2000, Side 57

HVERS VEGNA ER DAUÐINN BESTA GJÖFIN, KIERKEGAARD?
deyja. í sameiginlegum fjársjóði afkomenda Abrahams er sjálfsfórn eitt og
reynslan af ábyrgð fórnarinnar annað.
Hvers vegna er dauðinn besta gjöfin, Kierkegaard?
III. Vandi trúarinnar snýst ekki um fjármuni
Maður hefur engum siðferðilegum skyldum að gegna við fjármuni, segir de
silentio.21 Fólk trúir á þá, en í því efni er ekki um sameiginlegan fjársjóð af-
komenda Abrahams að ræða. Ungur bankastjóri sem hefur unnið myrkr-
anna á milli í heilt ár við að safna erlendum skuldum fyrir banka sinn og
samfélag og ávaxta um leið eigið fé getur t.d. ekki sagt við börnin sín: Ef þið
standið ykkur ekki í stykkinu, hef ég fórnað því besta til einskis! Það sama á
við um konuna sem vill eigna sér félítinn, en skapandi mann. Ef hann hættir
að elska hana, getur konan ekki sagt: Ég sem fórnaði bestu árunum í þig! í
sameiginlegum fjársjóði Abrahams er ekki hægt að rugla saman fégræðgi og
fórn, sjálfselsku og fórn, eða jafnvel tilfinningalegri kúgun og fórn. „Það
besta“ í merkingunni veraldlegir hlutir þýðir ekki það sama og að fórna ísak;
að gefa einhverjum peninga (eða það sem fæst keypt fyrir þá) þýðir ekki það
sama og að gefa einhverjum gjöf dauðans. Fólk sem ruglast á þessu tvennu er
hins vegar líklegt til að halda því fram að reynslan af dauðanum sé ekki
möguleg án dauðans. í huga de silentio byggir sá ruglingur á örgustu efnis-
hyggju (UÓ, s. 106).
Maður hefur engum siðferðilegum skyldum að gegna við peninga, segir
de silentio, meðan skylda föður við son sinn er æðst og heilög (UÓ,s. 77). En
hvernig getur faðirinn þá verið tilbúinn til þess að fórna syni sínum? Hvernig
er hægt að drepa þann sem maður elskar án þess að hata hann, eða hana?
Getur líf nútímafólks varpað ljósi á vandann?
í nútímanum er eins og fólk hati jafn mikið og það elskar. Því nú skilur
enginn við „gömlu ástina“ án þess að „nýja ástin“ fylgist áhugasöm með. Sé
þetta þverstæða á hún þó ekkert skylt við þá sem hér er spurt um. Um leið vís-
ar hún í vanda Abrahams, þótt ólíkur sé. Faðirinn sem er reiðubúinn að
drepa son sinn er ekki á höttunum eftir öðrum syni eða nýrri dóttur. Hann er
heldur ekki að drepa son sinn vegna þess að móðir drengsins er hætt að höfða
til hans, eða öfugt. f þessu samhengi má ekki gleyma sambandinu sem er ekki
bara nýtt í hvert sinn heldur gamalt, hugsanlega jafn gamalt sögunni af Abra-
ham. Þetta er fólkið sem skiptir ekki um ást, heldur elskar og hatar hvort ann-
að á víxl. En ólíkt því fólki er faðirinn sem hér um ræðir ekki að murka úr syni
sínum lífið. Faðirinn er tilbúinn til þess að reiða hnífinn á loft, slátra syni sín-
um og kasta honum síðan á bálið, í krafti trúar.
Hver er þessi trú sem nærist á gjöf dauðans?
TMM 2000:4
malogmenning.is
55