Tímarit Máls og menningar - 01.12.2000, Blaðsíða 61

HVERS VEGNA ER DAUÐINN BESTA GJÖFIN, KIERKEGAARD?
Þetta sanna mannlega er ástríðan og í henni skilur líka hver kynslóð
hina fullkomlega og skilur sjálfa sig. Þannig hefur engin kynslóð lært
að elska af annarri, engin kynslóð mun byrja á öðrum reit en byrjun-
arreit, engin síðari kynslóð hefur skemmra verkefni en sú fyrri og vilji
menn ekki, eins og fyrri kynslóðir, láta staðar numið við að elska,
heldur ganga lengra, er það ekki annað en gagnslaust heimskuhjal.
(UÓ, s. 226)
Ástin er þannig engin smásmíð í huga de silentio. Það er líka hann sem dregur
með skelfilegum hætti fram vanda ástarinnar frammi fyrir trúnni. Ef ég, seg-
ir de silentio á einum stað, hefði fengið ísak aftur,
hefði ég verið í bobba. Það sem Abraham átti auðveldast með hefði ég
átt erfitt með, að gleðjast á nýyfir fsak! Því að þeim sem hefur af öllum
óendanleika sálar sinnar, af eigin hvötum og á eigin ábyrgð ffam-
kvæmt hina óendanlegu hreyfingu og getur ekki meira gert, er aðeins
kvöl að halda ísak (UÓ, s. 88-89).
Það er með öðrum orðum ekki hægt að skilja fórn Abrahams, þoli maður
við í vanda ástarinnar. En hvað með söguna af öðrum syni, þeim sem sjálfur
guð fórnaði okkur til handa? Derrida ræðir tengsl hennar við sögu Abra-
hams. í því samhengi ræðir Derrida líka um kristni sem fórnarofmetnað og
rifjar upp þá hugmynd Nietzsches að hún (kristnin) kunni að vera leiftur
snilldar.26 Því hver er þessi trú sem slær - í þögn - tvær flugur í einu höggi:
ást manns og siðferði? Eins og komið hefur fram, hefur þverstæðu trúar-
innar í kristni lítill gaumur verið gefinn, ekki síst af þeim sem kalla sig boð-
bera hennar. Derrida bendir þó á umræðu um þetta leyndarmál í vestrænni
menningu, að það séu heimspekingar sem hafa endurtekið í skrifum sínum
möguleika trúarinnar, án trúar. Sú hefð á sér hins vegar engan griðastað í
kristni.27
En hvað segir de silentio? Ólíkt Derrida bindur hann litlar vonir við heim-
spekina í þessu efni. Sé vonarglætu að finna, heitir hún kannski fagurfræði. í
einni neðanmálsgreininni reifar hinn þögli sannindi um ósannindi fagur-
fræðinnar þar sem hann segir að svikul geti vísindi ekki verið og að lítil ham-
ingja sigli í kjölfar ástar á þeim. En sá sem ekki ann fagurfræðinni, bætir de
silentio við, „er og verður sauður“ (UÓ, s. 189). Vandi fagurffæðinnar snýr
hins vegar að veglyndi hennar. Um leið og fagurfræðin lætur af tálmynd þess,
gæti hún átt samleið með trúnni, aflinu sem eitt getur bjargað fagurfræðinni
úr klóm siðfræðinnar (UÓ, s. 182).
Hér verður ekki fjallað ítarlega um mörk fagurfr æði og trúar. En sé til svar
við spurningunni: Hvers vegna er dauðinn besta gjöfin? koma þau mörk við
sögu. Kierkegaard er frægur fyrir að tefla á tvær hættur í því efni. Allt hans
TMM 2000:4
malogmenning.is
59