Tímarit Máls og menningar - 01.12.2000, Page 137

Örn Ólafsson
Kommúnistar og
borgaralegir höfundar
I TMM 3.h. 2000 skrifar Árni Bergmann svar til þeirra sem sakað hafa
kommúnista um að ofsækja „borgaralega rithöfunda“. Flestu er ég sammála í
grein Árna, en þó vil ég gera fáeinar athugasemdir.
Leitt er að Árni skuli ekki hafa tímasetningar á því sem hann segir um
afstöðu róttæklinga til Davíðs Stefánssonar, t.d. Án þeirra mást öll sérkenni
út. Ástæðan er sú, að frá stofnun Kommúnistaflokks íslands 1930 og fram á
mitt ár 1934 var flokkurinn beygður undir einangrunarstefnu Alþjóðasam-
bands kommúnista. Samkvæmt henni voru sósíaldemókratar höfuðstoð
auðvaldsins og kommúnistum því bannað allt samstarf við samtök þeirra. Á
þeim tíma voru Alþýðuflokkurinn og ASf eitt, svo þetta skapaði veruleg
vandamál. Kratar reyndu fyrir sitt leyti að einangra kommúnista, og er talið
að þessi sundrung hafi komið Hitler til valda í Þýskalandi. Á menningarsvið-
inu gilti samskonar einangrunarstefna hjá kommúnistum út árið 1935; að
borgaraleg menning væri úr sér gengin, gjörspillt og ónothæf fyrir stéttvísan
verkalýð. f staðinn væri nú kominn tími nýrrar bókmenntastefhu, sósíalreal-
ismans, sem í senn afhjúpaði galla auðvaldsskipulagsins og sýndi verkalýðn-
um fyrirmyndarhetjur í byltingarbaráttunni gegn því. Vegna þessa hömuð-
ust róttæklingar almennt gegn Davíð Stefánssyni á fyrri hluta 4. áratugarins
(það rek ég í bók minni Rauðu pennarnir, 1990, bls. 90 o.áfr.). Hann var eink-
um gagnrýndur fyrir að sýna alþýðufólki meðaumkun í stað þess að hvetja
það til stéttarbaráttu. Almennar vinsældir ljóða þessa skálds gerðu þau sér-
lega hættuleg, og því var talið einkar mikilvægt að berjast gegn því. Þetta við-
horf er reyndar alveg andstætt frumkvöðlum marxismans, Marx, Engels,
Lenín og Trotskí, m.a., sem töldu að verkalýðurinn yrði að tileinka sér þá
menningu sem drottnaði í umhverfi hans - jafnframt því að átta sig gagnrýn-
um huga á þeim stéttarsjónarmiðum sem einkenndu einstök listaverk - ekki
að forðast verkin vegna þeirra sjónarmiða.
Um miðjan 4. áratuginn sneri Stalín við blaðinu, og boðaði kommúnist-
um samstarf við hvern sem var gegn fasisma. Ársritið Rauðirpennar var ný-
útkomið fyrsta sinni, þrungið kenningunni um úrkynjun borgaralegrar
TMM 2000:4
malogmenning.is
135