Tímarit Máls og menningar - 01.12.2000, Qupperneq 152

RITDÓMAR
fylgir síða með landakorti yfir landshlut-
ana og hvar þá er að finna í bókinni. Að
endingu fylgir þróunarsaga Reykjavíkur
á nokkrum blaðsíðum, prýdd litlum
grafískum kortum sem lýsa þróun
byggðarinnar á Seltjarnarnesinu frá því
Ingólfur Arnarson kom þangað fyrst og
settist þar að, þar til nú að Nesið dugar
ekki lengur undir allan fjöldann sem býr
í Reykjavík og byggðin er farin að flæða
um holt og hæðir, víkur og voga.
I bókarlok eru orðskýringar eða glósur
yfir þau fræðiheiti og stefnur sem fyrir
koma í ritinu, auk heimildaskrár, mynda-
skrár, staðanafnaskrár, mannanafnaskrár
og byggingaskrár. Þessi upptalning sýnir
vel hve mjög er vandað til allra þátta Leið-
arvísisins um arkitektúr á íslandi. Ekkert
virðist til sparað til að gera bókina sem
gagnlegasta fyrir lesendur. Islensk þýðing
Elísu Bjargar Þorsteinsdóttur er lipur og
læsileg og sama máli gegnir um enska
þýðingu önnu Yates.
Hvað varðar bók Arkitektafélagsins þá
er inngangur Dennis Jóhannessonar og
Málffíðar Kristjánsdóttur, „Ágrip ís-
lenskrar byggingarsögu", ágætt og lipurt
yfirlit yfir þróun íslenskrar húsagerðar.
Hann er að visu almennari en „Islensk
byggingarlistasaga“ í Leiðarvísi Birgit
Abrecht og skortir þar með ákveðnar upp-
lýsingar sem gjarnan hefðu mátt koma
fram í jafnviðamikilli úttekt. Þannigsakn-
ar lesandinn óhjákvæmilega skýringa-
mynda þótt ritgerðin sé vissulega prýdd
mjög vel völdum smámyndum af íslenskri
byggingalist ffá elstu tíð til okkar daga.
Höfundar ágripsins í bók Arkitektafé-
lagsins láta hjá líða að geta mætra manna
á borð við Guðlaug Sveinsson prófast, en
árið 1791 birtust eftir hann tillögur að
nýrri gerð bæja í Riti Lærdómslistafélags-
ins og áttu þær drjúgan þátt í samræm-
ingu útlits og húsaskipunar sunnlenskra
bæja á 19. öld. Skúli Magnússon er heldur
ekki nefndur fýrr en í ágripi Nikulásar
Úlfars Mássonar að byggðarþróun
Reykjavíkur, en Skúli var sennilega fýrst-
ur manna til að varpa fram þeirri hug-
mynd að reist yrðu steinhús á íslandi og
var það ekki bundið við Reykjavík og ná-
grenni eins og dæmin um Hóladóm-
kirkju og Landakirkju í Vestmannaeyjum
sanna. Þá hefði að ósekju mátt geta Helga
Helgasonar smiðs og tónlistarmanns en
hann átti heiðurinn af þeim klassíska stíl
sem nýlega birtist okkur í sinni fegurstu
mynd í Kvennaskóla Þóru Melsteð í
Thorvaldsensstræti 2.
Hússins er getið í ágripinu án þess að
höfúndurinn sé nefndur. Það kemur þó
ekki að sök fýrir ritið því þessarar nýupp-
gerðu perlu og höfundar hennar eru gerð
verðug skil í sjálfri umfjölluninni um
einstakar byggingar.
Þáttur Nikulásar Úlfars Mássonar
„Ágrip byggðarþróunar í Reykjavík" er
prýðilegur og gefur bók Arkitektafélags-
ins þann þunga sem hæfir jafnvandaðri
úttekt á íslenskri húsagerðarlist og borg-
arskipulagi.
Kortin og myndirnar sem fýlgja rit-
gerðinni og ítarlegir textarnir undir
þeim auka enn frekar ágæti yfirlitsins. Þá
eru skrárnar affast í bók Arkitektafélags-
ins bæði vandaðar og vel skipulagðar.
Reyndar má segja að ritið sé öðru fremur
helgað höfuðborgarsvæðinu og næsta
nágrenni. Á Stór-Reykjavíkursvæðinu er
fjallað um 173 byggingar á móti 58 bygg-
ingum annars staðar á landinu. Til sam-
anburðar skiptist bók Abrecht nánast til
helminga hvað varðar umfjöllun um
höfuðborgarsvæðið og landsbyggðina.
En hvernig skyldi svo hafa tekist til
með lungann úr bókunum, sjálft yfirlitið
yfir byggingarnar? Á meðan bók Abrecht
hefur að geyma umfjöllun um 150 bygg-
ingar eru þær 232 í bók Arkitektafélags-
ins. Þá er töluverður munur á
myndefninu og uppsetningu þess. Guð-
mundur Ingólfsson ljósmyndari var
150
malogmenning.is
TMM 2000:4