Tímarit um menntarannsóknir - 01.01.2010, Blaðsíða 20

eins og að framan greinir var skólaganga þeirra
sem bjuggu í sveit stopul og takmörkuð. ekki
virðast þó þéttbýlisbörnin hafa verið betur sett
að þessu leyti því þetta átti við um allar lífs -
sögupersónurnar, með einni undantekningu þó.
Þó að menntun allra barna væri lögboðin höfðu
skólayfirvöld vald til þess að vísa börnum frá
og jafnvel ganga í að útvega þeim vistun á sól -
ar hringsstofnunum (sbr. lög um fræðslu barna,
1946). eitt skýrt dæmi um slíkt kemur fram í
rannsókninni, en ragnheiður guðmunds dóttir
segir í lífssögu sinni:
Ég fór í barnaskólann í þorpinu þegar ég var
sjö ára. Ég var þar í tvö ár. Ég man lítið eftir
skólanum en skólastjórinn sagði mömmu minni
að til væri stofnun fyrir sunnan og ég ætti að
fara þangað.
elstu þátttakendurnir í rannsókninni, þau
gunnar Jónsson (f. 1927) og edda guðmunds -
dóttir (f. 1935), nutu engrar skólagöngu. erna
magnúsdóttir (fædd 1950) var eini þátttak -
andinn í rannsókninni sem lauk fullnaðarprófi
úr barnaskóla, tveimur árum seinna en jafn -
aldrar hennar. eftir það var ekki um neina form -
lega skólagöngu að ræða. Hún stundaði nám í
sínum heimaskóla og í sögu hennar kemur fram
að hún er sátt við skólann sinn og svo virðist
sem bæði börnin og kennararnir hafi komið
fram við hana sem jafningja. meðan á lífs sögu -
skrifunum stóð hafði erna sjálf samband við
gamla kennarann sinn. Hann sendi henni bréf
sem hér fer á eftir en í því lýsir hann skólagöngu
ernu:
25. október 2005.
Heil og sæl erna mín! mér er það bæði ljúft
og skylt að segja nokkuð frá skóla göngu þinni
í sveitinni eins og minni mitt endist til. Þegar
þú komst í bekkinn, sem ég hafði kennt í tvo
vetur, var ég að hefja mitt 3. ár í kennslu.
krakk arnir voru 11 ára og aðeins 18 í bekkn -
um. Ég minnist þess ekki að hafa fengið neinn
undirbúning um stöðu þína sem nemanda eða
upplýsingar frá skólanum, sem þú hafðir verið
í. nú þegar þetta er rifjað upp þá tel ég að að -
stæðurnar í sveitinni okkar hafi verið þér mjög
hagstæðar. Það er fyrst á unglingsárum þínum
sem skóla gangan hefði þurft að vera önnur en
raun var á. í dag eru sem betur fer fleiri úrræði
og möguleikar fyrir hendi. Þú kemur úr stórum
systkinahópi, en þeim kynntist ég öllum auk
þess að vera nágranni og samstarfsmaður pabba
þíns í mörg ár. Bekkurinn okkar var frábær.
Öll tóku þau þér vel og sem jafningja í leik og
starfi. glaðlyndi, trygglyndi og vinátta, allt eru
þetta ríkir þættir í þínu fari, sem hafa reynst
þér svo vel í lífsbaráttunni.
Tvennt vil ég nefna sem situr í minni mínu.
Við höfðum þann háttinn á þegar þið lærðuð
ljóð að standa upp og fara með þau erindi sem
sett voru fyrir. Oft hljóp kapp í hópinn að skila
sem mestu. Þú komst alltaf vel undirbúin,
hafðir notið aðstoðar Úrsúlu ömmu þinnar og
skilaðir stolt og ánægð ljóðum eins og skúla -
skeiði, eggert ólafsson, óhræsið, gunn ars -
hólmi og fleiri án þess að blikna. eins minnist
ég ritgerð anna þinna. aðeins einu sinni finnst
mér ég hafa fundið fyrir alvarlegum vanmætti
en þá fékkstu flogakast, sem ég kunni ekkert
annað ráð við en að halda þétt og vel utan um
þig meðan þetta gekk yfir. elsku erna, ég gæti
eflaust grafið fleira upp en læt þetta nægja.
Þinn gamli kennari, Björn.
eflaust hafa fjölskylduaðstæður ernu ráðið
miklu um að hún fékk lögbundna skólagöngu
en eins og kennarinn hennar bendir á fékk hún
góðan stuðning heima fyrir og henni var tekið
sem jafningja bæði í fjölskyldunni og í skólan -
um. afstaða kennarans hefur án efa haft mikil
áhrif og einnig tengsl hans við fjölskyldu ernu.
Þá gekk henni vel að lesa og skrifa og hefur
það án efa ýtt undir möguleika hennar á að
stunda nám í almennum skóla.
Þrátt fyrir nærri þrjátíu ára aldursmun á elstu
og yngstu lífssögupersónu rannsóknarinnar voru
lög um fræðslu barna frá 1946 í gildi á upp -
vaxtarárum þeirra allra sem og lög um fávita -
hæli (1936). af framangreindu má sjá að oftast
náðu almenn lög ekki til barna sem á einhvern
hátt uppfylltu ekki þau skilyrði sem skólarnir
settu. Þá virðist líka sem skólaganga margra
hafi ráðist af tilviljunum og eins að fjöl skyldu -
gerð hafi ráðið einhverju þar um.
Líf og aðstæður barna og ungmenna á stofnun -
um
Hér á eftir verður reynt að svara því hvernig
þær fjórar lífssögupersónur sem fluttu á barns-
eða unglingsaldri á stofnanir upplifðu flutn -
inginn, stofnanalífið og aðstæður sínar þar. enn
fremur er fjallað um möguleika þeirra á fræðslu
20 Guðrún V. Stefánsdóttir
Tímarit um menntarannsóknir, 7. árgangur 2010
Tímarit um menntarannsóknir_Layout 1 1/17/11 5:18 PM Page 20