Tímarit um menntarannsóknir - 01.01.2010, Blaðsíða 101

101Skilningur framhaldsskólakennara á almennum námsmarkmiðum
Tímarit um menntarannsóknir, 7. árgangur 2010
þeir hefðu lært: „margt af því sem við lítum á
sem okkar eigin leið til þess að horfa á heiminn
og þekkja okkur sjálf var í rauninni upphaflega
séð gegnum gleraugu annarra, og við hefðum
gott af að gera okkur grein fyrir því.“
sömu sögu er að segja um stærðfræði -
kennarana. almennu markmiðin sem þeir ræddu
voru nátengd kennslugreininni. Þeir nefndu til
dæmis hæfni til að setja mál skipulega fram og
af rökfestu eða að læra að upplifa fegurð í
stærðfræðinni.
Það sem hér hefur verið sagt um markmiðin
í almennum hluta Aðalnámskrár og önnur
almenn námsmarkmið má draga saman í stutt
mál á þá leið að almennu markmiðin í nám -
skránni hafi lítil áhrif á starf kennara og þeir
álíti almennt að ekki þurfi að taka neinn tíma
frá námsgreinunum til að þjóna þeim, þau náist
með hefðbundinni kennslu sem leggur áherslu
á fagið, hvort sem það er einhver grein
raunvísinda, stærðfræði eða saga.
Þetta þýðir ekki að kennararnir sem ég talaði
við leggi litla áherslu á alhliða þroska nemenda,
bætt siðferði þeirra eða menntun sem bætir
samfélagið. Þeir virðast einfaldlega álíta að
þessum markmiðum verði náð með því að
leggja rækt við námsgreinarnar: nám á
forsendum þeirra færi nemendum upplýsingu,
menntun eða þroska sem þokar þeim áleiðis að
markmiðum á borð við það að tileinka sér
gagnrýna hugsun eða skilning á samfélaginu.
„Þú sérð alveg glóð í augunum á þeim“
sýn viðmælenda minna á markmið af því tagi
sem tilgreind eru í almennum hluta Aðalnám -
skrár bendir til þess að faggreinasjónarmið séu
þeim töm. slík sjónarmið birtust víðar en í
hugmyndum um námsmarkmið. Þegar rætt var
um valáfanga og hvað vekti áhuga nemenda
orðuðu flestir kennararnir viðhorf af svipuðu
tagi og lögðu áherslu á gildi fagsins og
forsendur sem eru innbyggðar í það.
kennararnir sem ég talaði við höfðu flestir
mjög frjálsar hendur þegar kom að því að bjóða
upp á valáfanga. en slíkir áfangar eru ekki
kenndir nema nógu margir velji þá svo kennarar
hafa ástæður til að bjóða upp á efni sem þeir
álíta að nemendur hafi áhuga á. Viðfangsefni
kennara í valáföngum gefa því bæði vísbend -
ingu um þeirra eigin menntastefnu og hugmynd -
ir þeirra um hvað nemendum þykir áhugavert.
af átján viðmælendum lýstu þrettán valáföng -
um í sínu fagi sem ekki eru skilgreindir í Aðal -
námskrá framhaldsskóla. áberandi var að flestir
þessir valáfangar voru fræðilegir og hugsaðir
til þess að auka skilning á innri rökum námsg -
reinar.
Hjá þrem af sex stærðfræðikennurum voru
kenndir valáfangar sem ekki er lýst í Aðalnám -
skrá. Þessir áfangar voru línuleg algebra við
tvo skóla, evklíðsk rúmfræði við einn skóla og
þrautalausnir við tvo skóla. einn af þeim sagði
um valáfanga í sínu fagi: „Við erum raunveru -
lega að dýpka stærðfræðina og gerum meiri
kröfur til nemendanna í þessum valáföngum.“
í raungreinum voru fræðilegar áherslur í
valáföngum áberandi eins og í stærðfræðinni.
einn af sex raungreinakennurum bauð þó upp á
umhverfisfræði með siðferðilegum og pólitísk -
um áherslum á að efla umhverfisvitund og einn
raungreinakennari bauð upp á valáfanga með
blönduðum áherslum, en þrír þeirra buðu
eingöngu valáfanga þar sem markið var sett á
fræðilegan skilning á viðfangsefnum sem eru
heillandi á forsendum greinarinnar.
sögukennararnir sex voru allir nema einn
með valáfanga og yfirleitt virtust þeir hugsaðir
til að dýpka skilning á sögunni eða sagnfræði -
legum vinnubrögðum og þankagangi. um þetta
er þó erfitt að fullyrða jafnafdráttarlaust og í
tilviki stærðfræðinnar og raungreinanna því hjá
sögukennurum blönduðust saman fleiri sjónar -
mið en þau sem tengjast beint faggreinastefnu
eða áherslu á sjálfgildi námsgreinar.
*
menntastefna viðmælenda minna birtist líklega
með skýrustum hætti í ummælum þeirra um
áhuga nemenda og hvað vekur hann. Líffræði -
kennari sagði t.d. frá valgrein þar sem nemendur
kynnast líftækni og vinna með rafdrátt og
skerðiensím og „einangra Dna og svona hitt
og þetta. Þú sérð alveg glóð í augunum á þeim
þegar þau eru að þessu.“
eðlisfræðikennari tjáði svipaða hugsun og
vildi sjá nemendur upplifa undur fræðanna en
bætti við: „Það er rosa erfitt að kveikja þennan
neista, en oft gengur það.“ Báðir þessir kennarar
töluðu eins og það segði sig sjálft að glóðin eða
neistinn kviknaði af því að fást við efni sem er
fræðilega áhugavert.
Tímarit um menntarannsóknir_Layout 1 1/17/11 5:18 PM Page 101