Tímarit um menntarannsóknir - 01.01.2010, Blaðsíða 44

Haustið 2006 var myndað teymi til að undirbúa
hönnun nýs grunnskóla í þéttbýli utan höfuð -
borgarsvæðisins. áætlað var að skólinn tæki til
starfa haustið 2008 en upphafi skólastarfs
seinkaði um eitt ár í hluta skólahúsnæðisins.
Teymið hafði hug á að fara þá leið í hönnun
skólans sem notuð hafði verið við hönnun
nokkurra skóla á íslandi undanfarið, þ.e. „undir -
búningsferli hönnunar, frá hinu almenna til hins
sér stæða“1 (e. The Design Down Pro cess)
(gerð ur g. óskarsdóttir, 2001). Til samstarfs
við teymið voru fengnir fulltrúar hópa úr
samfélaginu. Þessi hópur myndaði vinnuhóp
sem undir stjórn fyrsta greinarhöfundar leitaðist
við að móta sameiginlega sýn á það hvað æski -
legt væri að einkenndi starf þessa nýja skóla.
Helstu niðurstöður vinnuhópsins voru þær
að áhersla yrði lögð á að allir yxu, þroskuðust og
lærðu í þessum skóla; bæði nemendur og
starfsfólk. einnig að starfshættir einkenndust af
samvinnu, víðsýni, virðingu og hlýju þar sem
komið væri til móts við ólíkar þarfir einstakl inga
og að tekið yrði mið af því að skólinn væri hluti
af stærri heild eða samfélagi. enn fremur var
lögð áhersla á að starfsfólk skólans yrði ráðið á
forsendum skólans (Birna maría svan björns -
dóttir, 2006). Tíð notkun hugtaka eins og
samvinna, ólíkar þarfir, sveigjanleiki, sjálfs -
vitund, tengsl við samfélag, virðing og hlýja gef -
ur til kynna að leiðarstef skólans gæti verið
námssamfélag (e. professional learning comm -
unity) þar sem nýta mætti hugmyndafræði ein -
staklingsmiðaðrar kennslu. skólastjóri var ráðinn
til starfa til skólans tæpu ári áður en eiginlegt
skólastarf hófst. ári síðar réð hann 25 starfsmenn
til skólans, þ.e. deildarstjóra, sem er staðgengill
skólastjóra, og ellefu kennara auk tólf annarra
starfsmanna, úr stórum hópi um sækj enda.
að mörgu er að hyggja þegar farið er af
stað með nýjan skóla og vert að huga að því
hvaða viðfangsefni skuli hafa forgang við
undirbúning og upphaf skólastarfs hjá skóla -
stjóra sem tekur til starfa á undan öðru starfs -
fólki skólans og hverjar væntingar hans og sýn
eru á forystuhlutverkið og skólastarfið. Vænta
má að mannaráðningar skipi þar stóran sess
auk ýmissa hagnýtra og faglegra þátta. í þeim
tilgangi að öðlast skilning á þessum þáttum var
leitað svara við rannsóknarspurningunum:
• Hver er sýn skólastjóra á stjórnunarhlutverk
sitt og skólastarf við undirbúning og upphaf
skólastarfs í nýjum skóla og hver eru helstu
viðfangsefnin?
• Hvað lá til grundvallar við ráðningu kennara
og deildarstjóra til skólans?
rannsóknin er tilviksrannsókn sem fram fór í
ein um skóla. Tekin voru einstaklingsviðtöl við
skólastjóra, deildarstjóra og fimm kennara skól -
ans. auk þess átti sér stað óformleg samræða
við skólastjóra og gerðar voru vettvangs -
athuganir í skólanum. greint verður frá helstu
þáttum sem rannsóknir sýna að einkenni ráðn -
inga mál, stjórnunarhætti og árangursríkt skóla -
starf og námssamfélag og dregnar ályktanir af
niðurstöðunum.2
Fræðileg umfjöllun
Þróun skóla er flókið ferli sem felst í því að
byggja upp færni innan skólans til að efla nám
nemenda. um miðjan sjöunda áratug síðustu
aldar var álitið að árangur nemenda væri
einkum háður félagslegum bakgrunni þeirra.
smám saman komust menn að því að skólarnir
sjálfir höfðu mikið um árangurinn að segja og
að skólastjórnendur eða forystan hefði óbein
áhrif á námsárangur nemenda (stoll, 2009). Það
sem hefur mest áhrif á árangur nemenda að
mati reeves (2009) er kennsla, fagleg starfs -
þróun, samvinna og tími. allar helstu rannsóknir
á skilvirkni skóla sýna að skólastjórnandi hafi,
með sýn sinni og forystuaðferðum, mikið um
það að segja hvort breytingar og þróun gangi
eftir eða ekki (Fullan, 2007). Það á ekki síður
við um nýja skóla.
Það sem einkennir skilvirka skóla er t.d. að
þar er námssamfélag, dreifð forysta, miklar
væntingar til nemenda og kennara og samvinna
starfsfólks (anna kristín sigurðardóttir, 2006).
44 Birna María Svanbjörnsdóttir, Allyson Macdonald og Guðmundur Heiðar Frímannsson
Tímarit um menntarannsóknir, 7. árgangur 2010
1 Þýðing gerðar g. óskarsdóttur, 2001.
2 greinin er byggð á rannsókn sem er hluti doktorsverkefnis fyrsta höfundar. Doktorsrannsóknin hófst
haustið 2009 og er rannsóknar- og þróunarvinna í formi starfendarannsóknar. rannsóknin miðar að því að
skoða hvort forysta til náms stuðli að námssamfélagi, í hverju hún felst og hvernig megi standa að henni.
Leiðbeinendur eru: allyson macdonald og guðmundur Heiðar Frímannsson.
Tímarit um menntarannsóknir_Layout 1 1/17/11 5:18 PM Page 44