Tímarit um menntarannsóknir - 01.01.2010, Blaðsíða 100

af þeim sem töldu að kenna þyrfti náms -
greinarnar með sérstökum hætti til þess að þjóna
almennu markmiðunum nefndu flestir áherslu
á sjálfstæð vinnubrögð. einnig nefndu sumir að
til að ná almennum markmiðum þyrfti að leggja
áherslu á tiltekin atriði innan námsgreina, til
dæmis töluðu tveir raungreinakennarar um að
kenna nemendum um eigið umhverfi og annar
þeirra sagðist líka leggja áherslu á að tengja
kennsluna stofnunum samfélagsins, en þegar
þeir skýrðu mál sitt nánar var ljóst að þetta tók
engan tíma frá faginu heldur var leið til að
miðla náttúrufræðilegri þekkingu með árangurs -
ríkum og eftirminnilegum hætti.
allir viðmælendur létu sér duga að ræða fá
(eitt til þrjú) almenn markmið og enginn kvaðst
hafa farið yfir allan listann í almennum hluta
Aðalnámskrár og mátað við sína kennslu og
sitt fag.
*
Þótt markmiðalistinn í almennum hluta Aðal -
námskrár virtist ekki hafa mikil áhrif á starf
viðmælenda minna leiddi frekari samræða um
almenn námsmarkmið í ljós að flestir þeirra
lögðu áherslu á almennt uppeldishlutverk fram -
halds skóla þótt nokkur munur væri á hvað þeir
álitu það víðtækt. sumir töluðu eins og það
væri sjálfsagt mál að skólinn kenndi holla lífs -
hætti, góða siði og upplýst viðhorf. einn sagði
t.d. að hann ætti að „búa til víðsýna og rétt sýna
einstaklinga.“ sumir voru fáorðir um slík hlut -
verk skóla en enginn hafnaði þeim beinlínis.
Þau almennu markmið sem flestir nefndu
voru: að auka hæfni nemenda til að skilja fréttir
eða samfélag sitt og umræðu um það (13 af
18); temja nemendum gagnrýna, fræðilega eða
vísindalega hugsun (13 af 18); búa þá undir
háskólanám (11 af 18); opna augu þeirra fyrir
verðmætum eða siðferðilegum gildum af
einhverju tagi (10 af 18); kenna þeim að njóta
fegurðar (5 af 18).
af þeim sem tilgreindu þetta síðastnefnda,
að njóta fegurðar, voru tveir stærðfræðikennarar
sem ræddu um fegurð í stærðfræðinni. einn
sögukennari talaði um að kenna nemendum að
njóta lista með kennslu í menningarsögu. Tveir
náttúrufræðikennarar töluðu um að upplifa
náttúruna eða skynja hvað hún er heillandi og
ég túlka þau ummæli svo að þeir hafi átt við
einhvers konar fagurfræðilegt uppeldi. annar
þeirra orðaði hugsun sína um þetta efni svona:
„Það veitir okkur svona dýpt og mikla lífsfyll -
ingu að skilja hvað heimurinn er stórkost legur
og hvað þetta er allt skrítið og við erum á
fleygiferð í gegnum geiminn.“ Hann talaði líka
um stjörnufræði sem góðan undirbúning fyrir
lífið því í henni sæju nemendur hvað veröldin
er stórkostleg. Hinn náttúrufræðikennarinn
ræddi um þröngsýni þeirra sem einblína á
„nytjagildi“ náms og spurði í því sambandi:
„er ekkert lífsleikni nema það sem við getum
gert í kringlunni?“ Hann svaraði spurningunni
sjálfur með því að segja: „mér finnst mikil
lífsleikni að geta farið út og upplifað náttúruna.“
*
almennu markmiðin sem kennararnir nefndu
voru nær undantekningalaust nátengd greina -
bundnum markmiðum. Flest eða öll markmiðin
sem raungreinakennararnir nefndu voru t.d. af
því tagi að það lá beint við að tengja þau kennslu
í raunvísindum. sem dæmi má taka að fjórir
raungreinakennarar af sex töluðu um það sem
markmið að bæta umhverfisvitund nem enda eða
skilning á náttúruvernd eða umhverfis sjónarmið -
um. Tveir töluðu um það sem mark mið að
nemendur upplifðu náttúruna eða skynj uðu hvað
hún er heillandi. Tveir nefndu skilning á efnum
sem tengjast heilsu eða heilsuvernd. ef til vill
virðast þau markmið að skilja fréttir, sem fjórir
raungreinakennarar nefndu, og hæfni til þátttöku
í umræðu um samfélagsmál, sem tveir þeirra
nefndu, laus tengd ari við raungreinar. í viðtölunum
voru þessi tengsl þó býsna náin, enda nefndu þeir
þessi markmið þegar talið hafði borist að erfða -
breyttu korni, fréttum af mögulegum stökk breyt -
ingum á inflúensuveiru, umhverfis málum eða
orkumálum.
sögukennararnir töluðu um hæfni til að
skilja eigið samfélag og menningu sem almennt
markmið og þrír þeirra nefndu gagnrýna afstöðu
til heimilda eða upplýsinga. einnig nefndu
sumir þeirra gagnrýna hugsun, víðsýni, um -
burðarlyndi og hæfni til að setja sig í spor
annars fólks og skilja aðra menningu en sína
eigin. Þrír af sex sögukennurum voru með
athyglisverðar pælingar um samband sögu þekk -
ingar við sjálfsvitund og sjálfsþekkingu. einn
þeirra sagði til dæmis að það sem mönnum
fyndist vera sín eigin heilbrigða skynsemi væri
gjarna eitthvað sem ætti sér sögulegt upphaf og
100 Atli Harðarson
Tímarit um menntarannsóknir, 7. árgangur 2010
Tímarit um menntarannsóknir_Layout 1 1/17/11 5:18 PM Page 100