Tímarit um menntarannsóknir - 01.01.2010, Blaðsíða 103

103Skilningur framhaldsskólakennara á almennum námsmarkmiðum
Tímarit um menntarannsóknir, 7. árgangur 2010
Þegar þetta var gert með náT-ið á sínum tíma,
þarna um aldamótin, þá var nú einhver áhersla á
að þau þyrftu að skilja til dæmis vatns afl -
virkjanir og eins og þetta leit út fyrst þá fannst
manni eins og þau ættu að skilja hvern ig
vatnsaflsvirkjun virkar án þess að þekkja
hugtökin sem eru notuð til að skýra það.
maður var svolítið skeptískur á að þetta
virkaði.
af því sem viðmælendur mínir sögðu um það
hvað gerir nám áhugavert og eftirsóknarvert er
ljóst að þótt þeir hafni ekki almennum
markmiðum telja þeir að greinabundin náms -
markmið hafi gildi í sjálfum sér. í augum þeirra
eru námsgreinarnar ekki fyrst og fremst tæki til
að ná almennum markmiðum og skólastarfið í
heild ekki sett undir þau á þann hátt sem John
White álítur æskilegt. ef til vill er nær lagi að
lýsa viðhorfi þeirra svo að einkum skuli keppt
að greinabundum markmiðum en þó sé rétt að
haga skólastarfinu svo að fleira gott hljótist af
en skilningur á greinunum og þessi viðbótar -
gæði falli æði oft undir almennu markmiðin í
Aðalnámskránni eða eitthvað sem líkist þeim.
Umræða um niðurstöður
„Einhvern veginn þarf að skila hefðinni áfram“
menntastefnan sem birtist í umræðum kennara
um al menn markmið og hvað kveiki áhuga á
námi og geri það eftirsóknarvert minnir um
margt á menntahugsjón sem oft er kennd við
frjálsar listir. Þessi hugsjón á sér langa sögu.
Orðalagið sem not að er til að lýsa henni kemur
fyrir í ritum róm verska stóuspekingsins seneca
sem uppi var fyrir tveim árþúsundum. Hann
ræddi um „artes liber ales“ í einu bréfa sinna og
sagði að það væru mennt ir sem hæfðu frjálsum
mönnum (seneca, 2009).
Þessi stefna hefur átt sér málsvara á ýmsum
tímum. einn af merkustu talsmönnum hennar á
síðustu öld var enski heimspekingurinn michael
Oakeshott. í ritgerðasafni hans um menntaheim -
speki (Oakeshott, 1989) er grein frá 1965 sem
heitir Learning and Teaching. Þar ræðir hann
um miðlun vitsmunalegra dygða og segir að til
að kenna nemanda að hugsa þurfi að miðla
þeim og spyr hvernig það sé hægt:
Hvernig lærir nemandi að hafa opinn hug og
forvitinn, að vera þolinmóður og heiðar legur í
hugsun, nákvæmur og iðinn, ein beitt ur og
efagjarn? Hvernig verður hann næmur á
smávægilegan mismun og fær um að skynja
vitsmunalegan glæsileika? Hvað an fær hann
gáfu til að taka því þegar mál hans er hrakið?
Og með hverjum hætti lærir hann að elska
sannleika og réttlæti þannig að hann sé samt
laus við að vera einstreng ingslegur eða
öfgafullur? (Oakeshott, 1989, bls. 60–61).
Oakeshott (1989) bætir svo við að það sé ekki
hægt að kenna þetta sérstaklega heldur að eins
óbeint, með því að kenna eitthvað annað og
alls konar fög, eins og t.d. smíði, efnafræði eða
latína, dugi til þess séu þau kennd með réttum
hætti.
Talsmenn frjálsra lista hafa alla tíð lagt
áherslu á menntagildi bóklegra námsgreina og
talið að nám í þeim væri eftirsóknarvert í sjálfu
sér en líka mannbætandi og færði nemendum
frelsi með því að efla skynsemi þeirra (stephen,
2009; miller, 2007; Hirst 1972). richard s.
Peters var handgenginn þessari hefð en John
White (2009) hefur andæft henni, enda stangast
hún á við hugmynd hans um að skólinn skuli
endurskipulagður út frá almennum markmiðum.
ummæli kennara um það hvað geri nám
áhuga vert, sem frá var sagt í síðasta kafla, minna
um margt á umræðu um sjálfgildi frjálsra lista
og það sem þeir sögðu um almenn mark mið fór
býsna nærri því að lýsa námi í raun greinum,
stærðfræði og sögu sem mannbætandi iðju.
allvíða í máli kennaranna kom líka fram að
þeir töldu sig miðla hefð. einn stærðfræði -
kennarinn sagði hreint út: „einhvern veginn
þarf að skila hefðinni áfram.“ aðrir töluðu um
að verja námsgreinar sínar sem sjálfstæð fög.
aðspurður um viðleitni til að samþætta náms -
greinar nú á síðustu tímum sagði einn sögu -
kennarinn sem ég ræddi við til dæmis: „Það er
alltaf verið að reyna að hræra þessu saman, sér -
staklega stjórnendur, búa til einhvern bölvaðan
graut.“
nú er vafalaust hæpið að eigna viðmæl -
endum mínum einhverja sameiginlega mennta -
heimspeki. Orð þeirra lýsa ekki með ótvíræðum
hætti fylgi við kenningar eins og þær sem
Tímarit um menntarannsóknir_Layout 1 1/17/11 5:18 PM Page 103