Gripla - 01.01.1995, Blaðsíða 34

32
GRIPLA
Karlsson sýnt að allt það, utan ritkornið um Tyrki í 555 b, er skrifað af
Halldóri Guðmundssyni, hinum sama og skrifaði lungann úr Sth. papp.
25 8vo og minnisgrein er prentuð úr hér framar.69 555 b er skrifað æfðri
hendi, víst á seinni hluta 17. aldar, og er ritkornið þýðing á einhverri
sögulegri samantekt sem rekur í tímaröð atburði og stjórnarár soldána
Tyrkjaveldis og vitnar til annálabóka Tyrkja og skrifa nafngreindra
fræðimanna, t.d. Strabo (bl. 4v), Christianus Masseus (bl. 7r) og Paulus
Jonius (bl. 7r, 9r). Ekki hafði ég uppá fyrirmynd ritsins, þótti enda eftir
lítilli visku að slægjast. Fyrirsögn á bl. lr er: „Wm Saracenos og Tyrkia
sem aa worum Dogum bua til Jherusalem so wm þeirra Tru stuttliga“.
Segir þar frá upphafi Serkja úr grýttri Arabíu, afkomendum ísmaels,
sonar Abrahams og Agar þjónustustúlku Söru, og reynt er að skýra
uppruna þjóðarheitisins „saracenos“ (serkir). Neðar á bl. lr hefst kafli
undir fyrirsögninni: „Wm þann boluada willumann oc gudlastara
Mahomet Tyrkia propheta“, og nær út á bl. 4v. Segir þar með fúk-
yrðum af uppruna, uppvexti og ævistarfi og ævilokum Múhameðs spá-
manns og af inntaki Kórans. Á bl. 4v hefst nýr kapítuli með fyrirsögn-
inni: „Nafna Tala Tyrkia keisara þangat Til Reisubookinn war skrijffut
oc samsett". Hér er ljóslega vísað til Reisubókar síra Ólafs Egilssonar
en í kaflanum er rakið með hrakyrðum atferli Tyrkjasoldána frá Osm-
an I (d. 1326), en frásögnin endar í miðjum klíðum um 1535 á bl. lOv
um landvinninga Súlemans I (1520-66); hefði líklega átt eftir fyrirsögn-
inni að enda á stjórnarárum Murads IV (1623—40).
Þriðja gerð lýsingar á Tyrkjum er þáttur í AM 124 8vo bl. 26r-31r um
siði þeirra og venjur varðandi hjúskap, máltíðir, trú, dómsrétt og hegn-
ingu. Sami þáttur er í AM 583 c 4to á bl. 8v-llr, líklega yngri uppskrift
sem síðar verður á vikið. Pátturinn í 124 er óskyldur Tyrkjalýsingum í
tveimur ofannefndum gerðum og frábrugðinn þeim að því leyti að sagt
er frá Tyrkjum á hlutlægari hátt, án fordóma og stundum Iíkt og af
reynslu, þátturinn vitnar því líklega um hvað íslendingar gátu gert ráð
fyrir að tæki við hjá þeim löndum sínum sem lifðu af og staðfestust í
Tyrkjaveldi eftir 1627.
í 124 er margbrotið efni sem Mariane Overgaard hefir gert skil í
69
Stefán Karlsson. Halldór Guðmundsson, Opuscula IV, 83-87; Guðmundar sögur
biskups I (Editiones Arnamagnæanæ Series B, vol. 6). Stefán Karlsson bjó til prentunar.
Kh. 1983, XV-XVI.