Gerðir kirkjuþings - 2004, Síða 11

prestssetrum og því sem þeim fylgir, séu eign íslenska ríkisins. Andvirði seldra jarða
renni í ríkissjóð, umsýsla og ráðstöfun umræddra eigna fari eftir gildandi lögum á
hverjum tíma.
í stað jarðanna skuldbatt ríkið sig til þess, eins og kunnugt er, að greiða Iaun tiltekins
Qölda presta þjóðkirkjunnar og starfsmanna biskupsembættanna. Var á þennan veg lagður
grunnur að meira sjálfstæði þjóðkirkjunnar en víða annars staðar og tel ég, að fáir vilji
hverfa til hinnar fyrri skipunar, þar sem unnt var að líta á kirkjuna sem einskonar
ríkiskirkju.
Á grundvelli samningsins frá 1997, en ákvæði hans voru síðan staðfest með lögum,
hófust viðræður milli ríkis og kirkju um eignarréttarstöðu prestssetranna. Samningamenn
ríkisins lögðu snemma árs 2002 ffam drög að samkomulagi um þetta mál, þar sem gengið
var að því sem vísu, að árið 1997 hefði tekist að semja um allt nema prestssetur í
skilningi laga nr. 137/1993 um prestssetur.
í tilboðinu fólst, að þjóðkirkjan tæki formlega til fullrar eignar og yfirráða um það bil 87
jarðir og íbúðarhús samkvæmt lögunum um prestssetur. Þá greiddi ríkið kirkjumálasjóði
þjóðkirkjunnar um 150 milljónir króna og skyldi fjárhæðin greidd á þremur árum. Með
þessu yrði um að ræða fullnaðaruppgjör ríkis og kirkju vegna prestssetranna hverju nafni
sem nefnast. í drögunum var gert ráð fyrir, að Þingvellir yrðu ríkiseign.
Prestssetranefnd þjóðkirkjunnar sætti sig ekki við þessi drög og lýsti þeirri skoðun, að
þessi skilgreining á samningsandlagi væri of þröng, því að í raun væri ekki um 87 jarðir
og íbúðarhús að ræða heldur allar jarðir, sem einhvem tíma hefðu verið prestssetur allt frá
árinu 1907, auk landsspildna, nýbýla, hjáleigna og réttinda, sem einhvem tíma hefði verið
hluti af þeim prestssetrum.
Lagt var fjárhagslegt mat á þessar kröfur prestssetranefndar og voru þær taldar nema um
3 milljörðum króna og var lagt til við ríkið, að í stað eingreiðslu á þeirri Qárhæð myndi
ríkið greiða kirkjunni árlega um alla framtíð framlag á svipuðum forsendum og
samkvæmt samkomulaginu ffá 1997.
Á síðasta formlega viðræðufundi samráðsnefndar ríkis og kirkju, sem haldinn var í
október 2002, hö&uðu fúlltrúar ríkisins þessum sjónarmiðum prestssetranefndar. Ríkið
væri ekki til þess búið að semja á ný um ótímabundnar árlegar greiðslur heldur ætti að
stefna að fúllnaðaruppgjöri með einni fjárhæð og voru að nýju nefndar 150 milljónir
króna af því tilefni.
Ég nefni þetta hér til að árétta, að málið er enn óleyst. Ég tel, að afstaða ríkisins hafi verið
skýr allt ffá því að samningurinn var gerður árið 1997 og felist í orðalagi þess um það
hvað felst í hugtakinu prestssetur. Við undirritun samningsins var alveg ljóst, að ósamið
var um prestssetrin, sem voru í umsjá og umsýslu Prestssetrasjóðs á grundvelli laga um
prestssetur frá 1993.1 lögunum er það skýrt á ótvíræðan hátt hvað fellur undir prestssetur.
Enginn ágreiningur hefur verið um það milli ríkis og kirkju hvaða prestssetur og
prestsbústaðir fluttust firá ríkinu til Prestssetrasjóðs árið 1997.
Þegar ég kynni mér þetta mál, undrast ég að sú gjá skuli hafa myndast á milli ríkis og
kirkju, sem lýsir sér í muninum á 150 milljónum króna annars vegar og þremur
milljörðum hins vegar. Minnist ég þess ekki, að við gerð samningsins 1997 hafí nokkru
9