Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2015, Qupperneq 44

43
þykkja 40% afföll af lánum sínum til Blöndalsbúðar. Hann hefði ekki látið
segjast fyrr en Hermann Jónasson sjálfur hefði átt persónulegan fund með
honum. 24
Af dómunum að dæma voru það einkum þrír hópar sem sóttust eftir
okurlánum:
Í fyrsta lagi „venjulegt fólk“ er vantaði fjármagn til þess að ljúka •
byggingu íbúðarhúsnæðis og flytja inn. Okurlánararnir veittu þeim
gjarnan lán á 2.–3. veðrétti í hinu nýbyggða húsnæði.
Í annan stað verslunareigendur sem vantaði skammtímafjármagn •
til þess að kaupa vörur til landsins og þá í raun fjármagna lager.
Í þriðja lagi frumkvöðlar er vantaði fjármagn til þess að stofnsetja •
fyrirtæki. Hér er hægt að taka dæmi af mönnum sem leituðu til
okurlánara til þess að stofna sælgætisgerð eða hefja sölu timbur-
húsa.
Kjör þessara fjögurra dæmdu okurlánara virðast hafa verið nokkuð áþekk.
yfirleitt var upphafslánið víxill til þriggja mánaða með 10–12% afföllum
auk 2% kostnaðar. Það fól í sér að fyrir hvern 10.000 króna þriggja mán-
aða víxil gekk lántaki út með 8.600–8.800 krónur. Víxilinn var síðan hægt
að framlengja einn mánuð í senn gegn 5% gjaldi af nafnvirði sem lántaki
greiddi í reiðufé til lánveitenda. 25Þannig voru ársvextirnir 60–75%, eða
sjö- til nífalt það vaxtahámark sem okurlögin settu.
Hægt er taka dæmi af dómnum sem féll gegn áðurnefndum Brandi
Brynjólfssyni fyrir okur.26 Framkvæmdastjóri Blöndalsbúðar, Gunnar
Hall, hafði á árunum 1953 og 1954 ákveðið að auka talsvert við lager sinn
með fjármagni frá bankastofnunum og greiddi vörukaup þessi með víxlum.
Leitaði Gunnar þá til Brands varðandi fjármagn. Í dómnum kemur fram
að Brandur hafi árið 1954 keypt samtals 14 víxla af Gunnari Hall að nafn-
verði 927.000 kr. gegn 5% mánaðarvöxtum af hverri einstakri víxilfjárhæð.
Í öðrum viðskiptum þeirra Gunnars og Brands gegndi sá síðarnefndi hlut-
verki milliliðs. Bankafulltrúi að nafni Haukur Heiðar hafði áhuga á því að
ávaxta 70.000 kr. og leitaði þess vegna til Brands sem festi kaup á víxli fyrir
upphæðina. Víxill þessi var gefinn út af Gunnari Hall til sex mánaða og
24 Sjá „Jón Hreggviðsson og glímukappi Austurstrætis“ Ófeigur Landvörn, 12. árg.,
3.–5. tbl., 1955.
25 Sjá dóma nr. 144/1959, nr. 145/1959, nr. 146/1959 í dómasafni Hæstaréttar, XXX.
bindi (1959).
26 Sjá dómur nr 146/1959 í dómasafni Hæstaréttar, XXX. bindi (1959).
OKURMÁLiN Í AUSTURSTRæTi