Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2015, Page 81

80
væntanlega skýrt með öðrum hætti, lögmálum markaðarins á borð við
framboð og eftirspurn.22
Ágreiningurinn milli Lockes og andstæðinga hans snýst því um hvers
konar eining peningarnir geti talist og þá fyrst og fremst á hvaða grund-
velli þeir hljóti gildi sitt. Þó að báðir aðilar séu í raun sammála um að
upprunalega sé gildi bæði silfurs og peninga komið frá mönnunum þá hafa
þeir mismunandi hugmyndir um hvað það er sem geti núna haft áhrif á
gildið. Locke kallar gildi silfursins innra gildi vegna þess að hann lítur á
það sem fast við eiginleika silfursins eftir að mennirnir hafi skilgreint það
en andstæðingar hans kalla það ytra gildi því þeir telja það breytilegt eftir
aðstæðum á ytri markaði. Báðir aðilar líta svo á að peninga megi nota sem
mælikvarða til að mæla gildi annarra hluta, hvort sem það er söluvarningur
eða vinna, en það fer þá fram á ólíkum forsendum. Hjá Locke er mæli-
kvarðinn festur með því sem hann lítur á sem hið innra gildi silfurs: einn
skildingur er nákvæmlega jafn mikils virði og einn fimmti úr únsu af silfri
og því verður ekki haggað. Þar höfum við eitthvað fast til að halda okkur
í, rétt eins og við höfum fastan grunn fyrir skilgreininguna á einum metra
eftir að sú eining hefur verið skilgreind. Hjá andstæðingum Lockes er hins
vegar ekki um að ræða fasta skilgreiningu fyrir mælieininguna þegar pen-
ingar eru annars vegar; hún getur breyst. Um hugmyndir Lockes getum
við kannski helst sagt þetta: Það má vel vera að við einhverjar aðstæður geti
gildi gulls og silfurs verið svo stöðugt að nota megi það sem fastan grunn
fyrir gjaldmiðil sem getur þá jafnframt verið mælieining fyrir gildi annarra
hluta. Hins vegar má vera ljóst að við lifum ekki við slíkar aðstæður.
Hvernig verðmetum við þá?
Hér að framan hef ég farið yfir ýmsar hugmyndir frá mismunandi tímum
sem komið hafa við sögu við notkun peninga í mati á verðmæti vinnu,
nytjavöru og annarra hluta. Fjarri má teljast að fram hafi farið tæmandi
úttekt eða greining en þó ætti að vera ljóst að afar erfitt er að festa hendur
á peningum sem hentugum mælikvarða á nokkuð af því sem þeim er ætlað
að mæla. Mælikvarðinn sjálfur er óstöðugur, enda má telja það víst núorð-
ið að hugmyndir Lockes um góðmálma með fast innra gildi sem grundvöll
fyrir peninga hafi ekki gengið upp. Með því á ég við að jafnvel þótt við
tækjum aftur upp gullfót fyrir peninga eða einhverja sambærilega leið til
22 Joyce Oldham Appleby, „Locke, Liberalism and the Natural Law of Money“.
eyJa M. BRynJaRsdóttiR