Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2015, Síða 106

105
Í hugrænum fræðum hefur töluvert verið skrifað um grindur (e. frames)
sem eru þekkingarformgerðir sem fyrirfinnast í kollinum á hverjum og
einum og byggjast upp á mannlegri reynslu. Grindurnar er ekki hægt að
nálgast á meðvitaðan hátt en vegna áhrifa frá þeim eða afleiðinga þeirra
veit einstaklingur hvað er rökrétt og hvað telst almenn skynsemi.45 Vegna
fyrri reynslu vita þátttakendur að dauði er tengdur sorg þannig að yngri
þátttakendur átta sig á því að aðstæður eru sorglegar í frásögn Málfríðar og
benda þess vegna á það þó að þeir upplifi ekki sorg við lesturinn. Það vekur
engu að síður vissa furðu að yngri þátttakendur hafi sýnt þessi viðbrögð og
að þeir hafi ekki einu sinni haft samhygð (e. cognitive empathy) með sögu-
manni, þ.e ekki gert sér grein fyrir hvernig honum líður. Ein ástæðan fyrir
ólíkum viðbrögðum hópanna gæti verið mismikil tök á hugarlestri.
Sálfræðingurinn Keith Oatley hefur bent á að menn þjálfist í notkun
hugarlestrar með reynslu og með því að lesa skáldskap.46 Niðurstöður
rannsóknarinnar sýna að eldri hópnum er tamt að notast við hugarlestur.
Þá ályktun má draga af því að allir þátttakendur beittu honum á báðar
frásagnir oft og mörgum sinnum. Sömu sögu er ekki að segja um yngri
hópinn. Þar beittu flestir hugarlestri en þó að jafnaði ekki í eins miklum
mæli og eldri þátttakendur. Minni hæfni í að beita hugarlestri gæti verið
vísbending um hvers vegna yngri þátttakendur töldu frásögn Málfríðar
ekki eins sorglega og þeir sem eldri voru. Ástæðu þess að yngri kynslóðin
er ekki eins fær í að beita hugarlestri og sú eldri má ef til vill rekja til minni
lestrarreynslu. Margir í eldri hópnum eru í leshring sem hittist einu sinni
í viku og ræðir saman um bókmenntir. Stór hluti eldri hópsins er þar með
í stöðugri hugarlestrarþjálfun sem kannski á ekki við um yngri þátttakend-
urna.47
Samanburður
Áður en rannsóknin var gerð hafði rannsakandi velt fyrir sér hvort munur
kynni að vera á lesskilningi eftir aldurshópum. Sú var raunin en það sem
kom á óvart við vinnslu niðurstaðna var að munurinn var harkalegri en
reiknað hafði verið með. Hann sást best þegar skoðuð voru viðbrögðin við
45 Vyvyan Evans, A Glossary of Cognitive Linguistics, Edinburgh: Edinburgh University
Press 2007, bls. 85–86.
46 Keith Oatley, The Passionate Muse: Exploring Emotion in Stories, Oxford, New york:
Oxford University Press 2012, bls. 154–162.
47 Í þessum fyrstu könnunum okkar spurðum við þátttakendur ekki sérstaklega um
bóklestur en það höfum við gert í hinum seinni.
„MéR FANST EG FiNNA TiL“