Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2015, Side 109

108
var að þeir yngri áttu mun erfiðara með að ímynda sér söguheim Málfríðar,
aðstæður hennar og líðan en þeir sem eldri voru. Var það ekki síst vegna
stílsins þar sem lesendur þurfa oft að lesa milli línanna og ráða tilfinningar
sögumanns af hinu ósagða. Melódramatíkin í texta Gunnars fangaði hins
vegar þá sem yngri voru (sem og hina eldri) sem rennir stoðum undir að
mötun á tilfinningum í samfélaginu hafi áhrif á lestrarupplifun manna. Þar
kom þó líka skýrt fram að aldur þátttakanda hafði áhrif á upplifun þeirra
því skoðanir á Beggu gömlu voru afar misjafnar eftir aldurshópum. Án
frekari rannsókna er ekki hægt að skera úr um hvað veldur. Nauðsynlegt
er að gera fleiri kannanir, þar sem hugað er t.d. að viðbrögðum ungmenna
við textum eftir fólk á ólíkum tímum (t.d. höfunda fæddra um 1980 eða
1990 annars vegar og höfunda fæddra sitthvoru megin við aldamótin 1900
hins vegar) og þar sem samanburðarhóparnir hafa mismunandi áhuga-
mál (bókaormar og þeir sem lesa lítið). Einnig þarf að kanna nánar áhrif
fjölmiðlastíls á lesendur skáldsagna og þá ekki síður hvað fangar einkum
hugi lesenda milli tvítugs og þrítugs og hversu lengi þeir halda athygli við
lestur – miðað við þá sem eldri eru.
Að lokum
Fyrir meira en þrjátíu árum sagði Jonathan Culler að það sem væri áhuga-
vert við lestur væru hefðirnar sem mörkuðu hann og settu honum skorður
ekki reynsla raunverulegra lesenda.51 Áhugaleysi hérlendis á empírískum
bókmenntarannsóknum kann að einhverju leyti að vitna um sambærilega
afstöðu en ekki er ólíklegt að það megi líka rekja til þess að menn veigri sér
við að fara inn á svið félagsvísinda af því að þekkingar- og menntagrunnur
þeirra er oft einvörðungu í hugvísindum. Eins og ljóst ætti að vera erum
við ósammála afstöðu Cullers. Vilji menn skilja það menningarumhverfi
sem þeir hrærast í er brýnt að afla upplýsinga um lestur fólks sem ekki
er sérmenntað í bókmenntalestri. Vert er einnig að prófa hvort ýmsar
hugmyndir fræðimanna um einkenni bókmennta og áhrif standist, auk
þess sem rannsóknir á lestri og lesendum geta gefið innsýn í þætti sem
bókmenntafræðingar hafa ekki leitt hugann að.
Við vonum að við höfum með þessari grein vakið áhuga einhverra á
empírískum bókmenntarannsóknum og þá jafnframt vísað þeim á lesefni
sem þeim kynni að finnast gagnlegt. Gaman væri líka ef kannanirnar sem
51 Jonathan Culler, The Pursuit of Sign, London: Routledge, Kegan Paul 1981,
bls.121.
Bergljót Soffía • guðrún • Sigrún Margrét