Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2015, Page 202

201
lífi þjóðarinnar á ýmsum tímum, líkt og lífrænar leifar í jarðlögum geta
gefið mikilsvarðandi bendingar um loftslag og fleira á um liðnum öldum“
(347). Það hafi þó aðeins verið þekkingarskortur Íslendinga á forngrískum
og rómverskum vísindum og hversu stutt hinn frjálsi andi hafi fengið að
ríkja á landinu fram að ofríki kaþólskunnar sem skýri hvers vegna „þó að
hér væru til menn með heimspekingseinkennum, þá gat hér ekki komið
upp neitt heimspekikerfi“ (348). Njáll á Bergþórshvoli minni þó helst á
dæmigerðan heimspeking og dularfull veikindi Brynjúlfs eigi nokkuð sam-
merkt með heilsufarssögu Pascals, Nietzsches og Herberts Spencer. Auk
þess sé hann svo lítill stílisti að „svipar ... til margra merkra heimspekinga“
(355)! En af þessum fyrirvörum leiðir að rit hans teljist helst vera „merki-
leg viðbót við íslenzkar bókmenntir“ (360).7
Til er einnig stutt og sanngjörn lýsing á stöðu íslenskrar heimspeki
aftast í yfirliti norska heimspekingsins dagfinns Føllesdal um heimspeki-
iðkun á Norðurlöndum frá upphafi 10. áratugarins. Eftir að hafa nefnt
kennarana við heimspekiskor HÍ segir Føllesdal „meginþungann í starfi
þeirra hafa falist í að gera íslenskum lesendum sígilda heimspeki og sam-
tímaheimspeki aðgengilega með þýðingum og alþýðlegum ritum“. Í kjöl-
farið er minnst á erlendar birtingar þeirra, sem reynast aðeins vera ein bók
og tvær greinar.8 Þegar Inquiring er lesið verður ljóst hversu mikil þróun
hefur orðið innan fagsins á undanförnum aldarfjórðungi. Fyrir því eru
ýmsar ástæður, s.s. aukin krafa háskólayfirvalda um að akademískir starfs-
menn birti fræðigreinar, einkum í erlendum fræðiritum. Það kann að þýða
að í framtíðinni verði síður þörf fyrir kynningarrit á ensku um íslenska
heimspeki þar sem hérlendir heimspekingar birta æ meira efni á því máli
og skrif þeirra verða þannig mun fleirum aðgengileg. Einnig virðist breyt-
ingin haldast í hendur við breytt starfsumhverfi greinarinnar: Heimspekin
þarf ekki lengur að réttlæta tilvist sína fyrir landsmönnum og því hefur
dregið úr áherslunni á að heimspekitextar séu aðgengilegir og alþýðlegir.
Höfundar á því sviði geta nú leyft sér að tjá sig á fagmáli með hugtökum
sem hæfa sérhæfðari viðfangsefnum án þess að mæta algjöru skilnings-
leysi.
7 Helgi Pjeturss. 1908. „Íslensk heimspeki“, Skírnir 82: 342–360. Helgi virðist líta
framhjá þeirri staðreynd að kaþólskir klerkar hafa löngum verið manna iðnastir við
að semja heimspekikerfi.
8 d. Føllesdal. 1993. „Les pays nordiques“. Í La philosophie en Europe. Ritstj. Ray-
mond Klibansky og david Pears ([París]: Gallimard), 254–322, hér 321–322.
HVERNiG æTTi Að FJALLA UM ÍSLENSKA SAMTÍMAHEiMSPEKi?