Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2015, Síða 208

207
a.m.k. fara að verða síðustu forvöð til þess að skrá þá sögu eftir því sem
fleiri þátttakendur í henni hverfa af sjónarsviðinu. Hún er nú helst til í
munnmælasögum, eins óæskilegt og það hlýtur að teljast.
Með mér vöknuðu einnig aðrar spurningar um aðstæður til heimspeki-
iðkunar hér á landi þegar ég las að Vilhjálmur Árnason hafi að hluta fundið
sig knúinn til þess að fjalla um gagnleg og áþreifanleg vandamál innan
greinarinnar uppruna síns vegna (105–106). En ef nemandi frá sjávarplássi
þarf þannig að réttlæta nám og störf í „gagnslausu fagi“, hvernig lítur
málið við þeim sem koma úr „efri lögum samfélagsins“? Þurfa þeir sem
erfa yfirleitt meiri menningarauð síður að réttlæta heimspekinám sitt og
velja þeir jafnvel enn gagnslausari svið, s.s. þekkingarfræði eða verufræði?
Ríkir m.ö.o. viss stéttaskipting innan heimspekinnar (og fleiri greina) – og
það hjá þjóð sem hefur ekki talið sig sérlega stéttskipta heldur bjóða þess
í stað upp á mikinn félagslegan hreyfanleika? Eða er það til marks um
takmarkaða stéttskiptingu hversu mikil áhersla hefur einmitt verið á sið-
fræði, heimspeki menntunar og gagnrýna hugsun meðal íslenskra heim-
spekinga? Þessu verður sjálfsagt seint svarað en hætt er við að erlendir les-
endur greinasafnsins verði ekki mikils vísari um það samfélag sem íslensk
samtímaheimspeki þrífst í, enda er þetta eina tilvikið þar sem minnst er á
þjóðfélagslegan uppruna heimspekings og líklega hefði þótt óviðeigandi
að velta miklum vöngum yfir þessu atriði í bókinni, svo sem hvort það sé
tilviljun að tveir af fjórum fyrstu kennurum í heimspeki við HÍ hafi verið
ráðherrasynir. Svipaðra spurninga má þó einnig spyrja um heimspekinám
almennt: Hvaða þjóðfélagshópa hefur það einkum höfðað til? Er það af
praktískum ástæðum frekar en „náttúrulegum“ hvötum sem óvenjumargar
konur virðast hafa sérhæft sig í heimspeki með börnum en akademískri
heimspeki? Er m.ö.o. nóg að sýna dugnað í námi eða þarf oft eitthvað til
viðbótar til þess að ná árangri innan fagsins?13
13 Í nýlegri grein er leitað skýringa á lágu hlutfalli kvenna í kennslustöðum við hag-
fræði og heimspeki. Í þeim fögum nægi ekki að hafa áhuga og leggja hart að sér
heldur ræður úrslitum að geta sýnt „snilldartakta“, hver svo sem mælikvarðinn á
þá er. Þegar konum verði það ljóst missi þær frekar áhugann á fögunum og kjósa
að eltast síður við svo fánýtar skylmingar. (david Papineau. 2015. „Why are there
so few women philosophers?“, The Times Literary Supplement 15. júlí, sótt 18. ágúst
2015 af http://www.the-tls.co.uk/tls/public/article1581280.ece). Mér þykir ekki
ólíklegt að þessi rök megi einnig nota um aðra þjóðfélagshópa sem leggja stund á
heimspeki.
HVERNiG æTTi Að FJALLA UM ÍSLENSKA SAMTÍMAHEiMSPEKi?