Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.1996, Side 54

Múlaþing
6. mynd. Hugmyndir utn jökulskjöld að Smjör-
fjallgarði við hámark síðasta jökulskeiðs.
sigstalla. Þessi landform eru ekki mjög
áberandi en finnast víða uppi á brúnum og á
hásléttu fjallgarðsins frá Fagradalsfjöllum
og suður á Smjörfjöll.
Frerasilshjailar (Cryoplanation terrac-
es) myndast við frostveðrun og tilflutning
efnis undan halla eða frá hæðarmiðju.
Breidd þeirra er almennt frá 10-2000 m og
lengd allt að 10 km. Þeir eru algengir í efri
hluta fjallgarðsins og verða mikilfengleg-
astir umhverfis Gljúfursárdal og eru þar
mikið til þaktir urðarjöklum. Oft leiða
þessi tvö síðastnefndu ferli til myndunar
grunnra skála sem urðarjöklar og jöklar
taka svo yfir og fara að dýpka og móta.
Talið er að frerasilshjallar séu mikilvirk-
ustu ferlin við að mynda stalla í fjallshlíðar
beggja vegna Smjörfjallgarðs svo að oft
stendur aðeins örmjór hryggur eftir. Þetta
er áberandi í öllum fjallsrönum á milli dala
í fjallgarðinum frá Krossavíkurfjöllum
austur í Hlíðarfjöll. Sérstaklega skal þó
bent á umhverfi Gljúfursárdals og Böðvars-
dals. Þessi ferli sýna þó miklu þroskaðri
form í Austfjarðafjöllum sunnan við Hér-
aðsflóa (10. mynd).
Ósamhverfir dalir eru algengir á frera-
svæðum og er þá önnur hlíðin brattari en
hin. Ekki virðist vera einhlít regla, hvor
fjallshlíðin er brattari en á norðlægum slóð-
um kaldtempraða beltisins er algengara að
brattari hlíðar viti mót norðri. I fjallgarðin-
um milli Héraðs og Vopnafjarðar er stefna
dala í höfuðdráttum N-S og ekki er að sjá
skýr rnörk ósamhverfra dala. Þó er eftir-
tektarvert að Krossavíkurfjöll eru t.d. bratt-
ari en Hlíðarfjöll og vesturbrúnir Smjör-
fjalla brattari en austurbrúnir þeirra. Þá eru
brattar bríkur á hliðstæðan hátt í austurhlíð-
um Böðvarsdals.
í Fagradalsfjöllum utantil í fjallgarðin-
um er grafin fom megineldstöð. Önnur eld-
stöð liggur undir vesturhlíðum Smjörfjalla
7. mynd. Skjaldþingsstaðaskarð, Haugafjall og
Haugsárskarð í Vopnafirði. Undir efstu hrúmm
eru virkir skálar- og urðarjöklar en neðar í hlíðum
eru hliðstœðir urðarbingir semflokkaðir hafa
verið sem berghlaup.
Ljósm. Agúst Guðmundsson.
52