Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.1996, Side 87

Eftirhreytur um Freyfaxahamar
Lýsingar á landslagi eru miklum mun ít-
arlegri í handritinu frá Grafarkoti en í
hinum. Nú er það eftirtektarvert, að í
þessu handriti eins og hinum kemurfyr-
ir auðsœileg staðfræðivilla, þar sem
heitið Fljótsdalshérað er á nokkrum
stöðum notað í staðinn fyrir Fljótsdals-
heiði, sem hlýtur að hafa verið ífrumriti
Brands. Þessi sameiginlega staðfrœði-
villa gerir það næsta ósennilegt, sem
haldið hefur verið fram, að hinar ítar-
legu staðfræðilýsingar í Grafarkotsbók
séu leiðréttingar síðari ritara. Það væri
nœsta undarlegt, ef einhver ritari, sem
þekkti vel til staðhátta á Fljótsdalshér-
aði, hefði aukið við lýsingar á einstökum
stöðum en ekki hirt um að leiðfœra jafn-
berlega villu og þá, er héraðið er nefnt í
stað heiðarinnar. Villa þessi hefur ef til
vill komið inn í norðlenzkt handrit, áður
en sú gerð var samin, sem flest handritin
virðast vera runninfrá (HP 1962, 63).
Staðfræðivillan sem HP víkur að átti í
upphafi rætur að rekja til þeirrar ályktunar
Sigurðar Gunnarssonar, að engin fjöll væru
í Fljótsdalshéraði, en aðeins á Fljótsdals-
heiði. Með hliðsjón af því breyttu útgefend-
ur, m.a. Jón Jóhannesson og Jón Helgason,
texta sögunnar á nokkrum stöðum og settu
heiði í stað héraðs. Meint staðfræðivilla í
handritum Hrafnkels sögu var hins vegar að
því er best verður séð aldrei fyrir hendi, þar
stóð frá upphafi og átti að standa Fljótsdals-
hérað. Hrafnkell reið upp eftir Fljótsdals-
héraði, segir réttilega í handritum sögunnar,
það er líka Fljótsdalshérað sem var yfirferð-
arillt, grýtt mjög og blautt á þessum öldum
og Hallfreður leitaði sér leiðar fyrir ofan
fell þau er standa í Fljótsdalshéraði. Og
Fellin eru enn á sínum stað eins og hver
ntaður veit. Eg hef áður gert grein fyrir um-
ræddum misskilningi og vísa til þess (JHA
1991, 18-26). Ég vil þó taka fram hér það
sem mér var ekki ljóst er ég reit áðumefnda
grein, að Kristian Kálund hafði á sínum
tíma skýrt legu Hallfreðargötu á sama hátt
og ég gerði, með hliðsjón af Fellum á Hér-
aði (KK II 1982, 223), en aðrir fræðimenn
höfðu ekki nefnt þá skýringu.
Eyvindardalur
HP vitnar í sama riti til formála Jóns
Helgasonar um frekari rök fyrir því að D sé
með upprunalegri texta en önnur þekkt
handrit Hrafnkels sögu. I formálanum ræð-
ir Jón Helgason hvort fremur séu líkindi á
því að skinnbókarhandrit Hrafnkels sögu,
M, hafi varðveitt styttan texta eða hvort lík-
indi séu á að D hafi aukið við textann. Hann
segir algengara að afritarar stytti texta
handrita en bæti við hann og heldur áfram:
Hertil kommer, at i et enkelt tilfælde syn-
es det sikkert, at M har forkortet tekst. S.
36 nœvnes i alle handskrifter en
„torfa“, nogle fjelde og en dal, somfár
navn efter denfaldne Eyvind. Dette sted
forberedes s. 34, I. 9-10, men her næv-
nes i ABC (=M) kun torfaen ogfjeldene,
medens D ogsa omtaler dalen. Det sid-
ste má være det oprindelige (Hrafnkels
saga 1959, VI).
Þau rök sem Jón Helgason setur fram
hér eru trúleg, en þó er rétt að hyggja nánar
að. í ABC er umræddur texti þannig:
Þeir ríða þá upp á hálsinn. Þar standa
fjöll lítil á hálsinum; útan ífjallinu er
meltorfa ein blásin mjök; (Hrafnkels
saga Freysgoða 1959, 34).
í D er hliðstæður texti á þessa leið:
85