Skagfirðingabók - 01.01.2002, Síða 191

ELDJÁRNSÞÁTTUR
Jón er hjá foreldrum sínum í manntalinu 1801 (árið 1803),
sagður 6 ára. Hann varð bóndi í Deildardal.
i) Guðrún yngri, fædd 1799 í Enni; hún er ekki nefnd í
manntalinu 1801 en fór ung í fóstur til Snjólaugar föður-
systur sinnar í Laufási og á Grenjaðarstöðum, fermdist í
Laufási 1813.122 Hið sama á við um hana og Sigfús bróður
hennar: Hún hefur verið hjá foreldrum sínum 1801 en
kemur ekki fram í manntalinu vegna þess að það var ekki
tekið fyrr en 1803 í Hofsþingum, hefur þá verið farin til
Snjólaugar. Guðrún taldist hefðarkona og giftist efna-
bónda austur í Þingeyjarsýslu.
Svo þétt sem þessi börn fæddust er ólíklegt að Eldjárn og
Kristrún hafi misst nema fá ef nokkur börn og áttu í þeim
skilningi óvenjulegu barnaláni að fagna. Ef til vill var það að
einhverju leyti að þakka Guðrúnu Ólafsdóttur á Bjarnastöðum
í Unadal, fyrstu lærðu ljósmóður Skagfirðinga, en hún starfaði
í héraðinu 1779—1803.123 — Frekar er sagt frá niðjum Eldjárns í
drögum að niðjatali í viðauka þessar þáttar.
Sem fyrr segir fluttust Eldjárn og Kristrún að Enni á Höfða-
strönd árið 1793- Enni var stólsjörð, 40 hundruð að fornu mati
og því ein af vildisjörðum Hofshrepps. Arferði var sæmilegt
fyrstu árin eftir móðuharðindin og fram um 1790, í harðara
lagi 1791—94 en síðan mjög hagstætt til aldamóta.124 Eftir að
Eldjárn komst að Enni hefðu allar forsendur því átt að vera til
þess að honum búnaðist vel, enda „hraustur að afli og frækinn“.
Þetta fór þó á annan veg því að þau Kristrún lentu í basli og
urðu að láta mörg af börnum sínum frá sér. „Fátækur barna-
maður“ segir Sighvatur Grímsson um Eldjárn; Espólín orðar
það svo að hann „bjó lengi við fátækt á Höfðaströnd" og Páll
Eggert segir: „var jafnan fátækur, enda átti hann ómegð
mikla."125
Það er þó ekki nægjandi skýring á fátækt Eldjárns að þau
Kristrún eignuðust mörg börn. Margur átti ómegð en komst
þó vel af eða jafnvel í efni. Mönnum búnast misvel og eru ekki
189