Orð og tunga - 01.06.2017, Side 74

64 Orð og tunga
heildar dæmafj öldanum). Í þeim reyndist enn fremur vera meiri inn-
byrðis mun ur á blöðum. Hlutfall dæma sem stóðu í auglýsingum af
heild ar fj ölda dæma um aðkomuorð í viðkomandi blaði var allt frá 4%
í blaðinu Reykvíkingur (1 af 28 dæmum) upp í 86% (146 af 170 dæmum)
í Ísafold. Ekki er ólíklegt að munurinn milli blaða endurspegli að ein-
hverju leyti mismunandi fyrirferð auglýsinga í blöðunum. Munur milli
ára getur þá verið vísbending um að þær hafi orðið fyrirferðarmeiri
eft ir því sem leið á öldina. Sem fyrr segir sýnir Mynd 3 bara hvernig
dæmi um aðkomuorð í hverju blaði fyrir sig skiptast milli auglýsinga
og meginmáls óháð raunverulegum eða hlutfallslegum fj ölda þeirra í
viðkomandi blaði. Samanburður við Mynd 2, sem sýnir hlutfallslegan
fj ölda dæma í hverju blaði, leiðir hins vegar í ljós að þett a tvennt fylg-
ist að talsverðu leyti að. Einkum er það áberandi í eldri textunum
þar sem orð af erlendum uppruna voru bæði hlutfallslega fátíðari og
bundnari við meginmálið en í þeim yngri.
Í þessari atrennu voru ekki tök á að rannsaka dreifi ngu aðkomu-
orðanna milli textagerða í safninu í heild. Þess í stað voru valin dæmi
til nánari skoðunar og er þeim ætlað að varpa ljósi á hlut slíkra orða
annars vegar í auglýsingum og hins vegar í ritstjórnartextum. Dæm in
eru þau tvö blöð sem komu út bæði árin, Ísafold og Þjóðólfur. Sam-
anborið við önnur blöð voru dæmi um aðkomuorð hlutfallslega
mörg í þeim báðum (sbr. Mynd 2). Talið í lesmálsorðum reyndist hlut-
fall auglýsinga í þessum blöðum samanlagt hafa verið 5% af heild-
artextanum árið 1875 en 19% árið 1900. Samkvæmt þeim mæli kvarða
fj órfaldaðist því auglýsingamagnið á aldarfj órðungi. Á sama tíma
fj ölg aði dæmum um nýleg aðkomuorð verulega og því er vert að
skoða betur dreifi ngu þeirra í textunum. Árið 1875 voru samanlagt 104
dæmi um nýleg aðkomuorð í texta blaðanna tveggja og þau dreifðust
nokk urn veginn jafnt. Um 5% dæmanna reyndust vera í auglýsingum
– sem jafnframt voru 5% af heildartexta blaðanna eins og áður segir
– og afgangurinn var í ritstjórnartextum. Aldamótaárið voru miklu
fl eiri dæmi um aðkomuorð í þessum blöðum, 288 dæmi alls, og þá
birtust 80% þeirra í auglýsingum enda þótt þær væru einungis tæp
20% af heildartexta blaðanna tveggja.
Athugun á dreifi ngu dæmanna milli tveggja gerða af (undir)text-
um í Ísafold og Þjóðólfi leiðir í ljós að vaxandi fj öldi þeirra tengdist
auglýsingum. Við höfum þó áður séð að dæmafj öldinn einn sér segir
ekki alla söguna um fyrirferð aðkomuorða í textum og því er ástæða
til að skoða einnig hlutfall þeirra miðað við heildarfj ölda lesmálsorða
í hvorri textagerð fyrir sig. Mynd 4 sýnir fj ölda dæma um aðkomuorð
tunga_19.indb 64 5.6.2017 20:27:40