Orð og tunga - 01.06.2017, Page 98

88 Orð og tunga
Sveinn Skúlason hefur trúlega lesið efnið yfi r áður en það var sett
og væntanlega einnig prófarkir og mögulega hefur Jón Árnason lagt
eitt hvað til málanna en hann las oft prófarkir hjá Einari Þórðarsyni í
Landsprentsmiðjunni (Prentsmiðju Íslands). Sveinn Skúlason (1824–
1888) var tekinn í Bessa staðaskóla 1844 og varð stúdent úr Lærða
skólanum 1849. Sama ár sigldi hann til Kaupmannahafnar þar sem
hann las meðal ann ars málfræði en lauk ekki prófi . Í Kaupmannahöfn
starfaði hann með Konráði Gíslasyni að dansk-íslenskri orðabók
Konráðs sem út kom 1851 og tókst góður vinskapur með þeim (Benedikt
Gröndal 2014:177, 183, Aðalgeir Kristjánsson 1999:285, 2003:174–175).
Sveinn fl utt ist aft ur til Íslands 1856 og varð ritstjóri Norðra á Akureyri
og for stöðu mað ur prentsmiðjunnar þar og bryddaði upp á ýmsum
nýjungum í blaðamennsku (Guðjón Friðriksson 2000:23). Á Akureyri
vann hann ýmiss konar ritstörf og gaf meðal annars út Jónsbók (1858),
Vatnsdæla sögu (1858) og Finnboga sögu (1860). Árið 1862 fl utt ist hann til
Reykja víkur þar sem hann fékkst einkum við kennslu allt þar til hann
vígðist prestur að Staðarbakka 1868 (Páll Eggert Ólason 1948–1952,
4:375). Sveinn Skúlason á því efl aust drjúgan þátt í þeim breytingum
sem gerðar voru á máli Pilts og stúlku við endurútgáfuna 1867.
2.5 Útbreiðsla og áhrif
Skáldsagan Piltur og stúlka naut mikilla vinsælda og hefur væntanlega
náð talsverðri útbreiðslu. Í bréfi til Jóns Árnasonar 1. mars 1867 getur
hann þess að „bæklingurinn“ muni „á öllum stöðum útslitinn“ og
því geti hann ekki vikist undan því að prenta hann aft ur (bréf 1867-
03-01). Ekki er hægt að fi nna tölur um sölu Pilts og stúlku 1850 en
mögulegt er að grafast fyrir um stærð upplagins.
Á skiptafundi í dánarbúi Jóns Thoroddsens 5. maí 1869 hefur ver-
ið lögð fram krafa frá S.L. Møller prentara í Kaupmannahöfn vegna
kostn aðar við prentun fyrri útgáfu Pilts og stúlku í apríl 1850. Þar
kem ur fram að upplag bókarinnar hafi verið 500 eintök (Már Jónsson
2016c:147). Mannfj öldi á Íslandi árið 1850 er áætlaður um 60.000 (Guð-
mund ur Jónsson og Magnús S. Magnússon 1997:49) svo að þarna
hefur verið prentað eitt eintak á hverja 120 íbúa landsins.
Til er samningur við Einar Þórðarson í Landsprentsmiðjunni um
prentun annarrar útgáfu Pilts og stúlku 1867 sem Jón Árnason hef-
ur undirritað fyrir hönd Jóns Thoroddsens 7. maí 1867 (Már Jóns-
son 2016c:157). Þar kemur fram að upplag bókarinnar hafi verið
1.200 eintök. Mannfj öldi á Íslandi árið 1870 er áætlaður um 70.000
tunga_19.indb 88 5.6.2017 20:27:45