Orð og tunga - 01.06.2017, Qupperneq 184

174 Orð og tunga
(3) Von mir wurde nicht gelacht.
af mér varð ekki hlegið
‘Það var ekki hlegið af mér / Ég hló ekki.’
(Schäfer 2012:230)
Hovdhaugen (1977, tilvitnað eftir Åfarli 1992) telur af-liði í ópersónu-
legri þolmynd í norsku oft nokkuð óeðlilega en Åfarli (1992:28, n. 11)
segir að þeir geti hins vegar ekki talist ótækir. Í (4a) er þetta sýnt fyrir
samsetta þolmynd og í (4b) fyrir s-þolmynd (við glósum -s sem -st,
sbr. hinn svipaða íslenska miðmyndarhengil).
(4) a. ?Det blir telefonert av dei tilsette.
það verður hringt af ákv. gr. starfs mönn um
‘Það verður hringt af starfsmönnunum.’
b. ?Det telefonere-s av de ansatte.
það hringi-st af ákv. gr. starfsmönnum
(Åfarli 1992:28, n. 11)
Í sænsku eru af-liðir í ópersónulegri þolmynd ótækir en þess má geta
að ópersónuleg þolmynd er aðeins möguleg í s-þolmynd en ekki í
sam settri þolmynd (Engdahl 2006:38):
(5) Det sjöng-s i ladorna (*af ungdommarna).
það söng-st í hlöðunum (*af ungdómnum)
‘Það var sungið í hlöðunum (*af unga fólkinu).’
(Engdahl 2006:38)
Þá segir Siewierska (1984:100) að í ýmsum tungumálum séu af-liðir
ótækir í ópersónulegri þolmynd og að öll mál, sem leyfi af-liði í óper-
sónu legri þolmynd, leyfi þá líka í persónulegri þolmynd.
Höfundar þessarar greinar eru sammála því að íslenska setningin
í (1) er ekki sérlega góð með af-lið og það sama má segja um ýmis
sambærileg dæmi sem nefnd hafa verið í fræðilegum skrifum. Aftur
á móti er málið ekki svo einfalt að hægt sé að segja afdráttarlaust að
af-liðir séu alltaf ótækir í ópersónulegri þolmynd (sbr. Åfarli 1992 um
norsku). Þeir koma fyrir þó að þeir séu sjaldgæfir og þegar þeir eru
notaðir þá liggur ekki beint við að tengja þá við einhvers konar mistök
í ófullkominni málbeitingu. Skoðum t.d. dæmi (6) úr Brekkukotsannál
(sjá einnig Hlíf Árnadóttur væntanl. sem sýnir þetta dæmi); feitletrun
af-liða víða í greininni er okkar. Blaðsíðutöl í dæmum vísa í útgáfur
sem getið er um í skrá um texta aftast í greininni.
tunga_19.indb 174 5.6.2017 20:28:03