Jökull - 01.01.2014, Blaðsíða 93

Umbrot tengd Bárðarbungu og Grímsvötnum á 19. öld.
2. mynd. Norðvesturjaðar Vatnajökuls og Vonarskarð. Helstu kennileiti eru nafngreind. – The northwestern
edge of Vatnajökull, view NNE-NE. Ljósm./Photo. Finnur Pálsson, Sept. 11, 2014.
eru undirlög alls Ódáðahrauns langt norður eptir (ef
til vill út í Kelduhverfi og Aðaldal), því háir bruna-
hrauns drangar standa þarna víðsvegar upp úr jökl-
inum. Öll þau býsn hraunleðju, sem ollið hefir upp úr
gjánni á Trölladyngju, hafa einkum myndað dyngjuna
sjálfa (sem er mikil ummáls), að minnsta kosti síðustu
gos þaðan. Norðurkinn Vatnajökuls, sem jeg fór ofan
við þetta sinn, er jeg lýsi hjer, var þá einlæg hjarn-
fönn, eins næsta sumar er jeg fór sama veg og þá eptir
fönninni endilangri. Svo var og sumarið 1852 er jeg
fór Sprengisand. En haustið 1871, er jeg fór sandinn,
var svo mikið hjarnnám orðið í norðurkinninni (hún
blasir við í nánd þá menn eru á miðjum sandinum),
að þar stóðu brunahrauns hryggir upp úr gaddin-
um hingað og þangað mikilfenglegir, er sýndu glöggt
að þar höfðu hraunflóðin steypst ofan. Frá sjónar-
hæðinni fórum við beint á norður ups Kistufjalls og
niður af jöklinum í olbogann vestur af henni og nær
eigi hraunið innan til austur þangað, heldur er breið-
ur háls bunguvaxinn milli Kistufjalls og innrastafns
Dyngjufjalla fremri. Hallar honum austur að Jökuls-
ár aurum. Á þessum hálsi [Urðarhálsi] er allt grjót
vanalegt grágrýti, en ekkert brunahraun. Er hann ein-
kennilegur í því, að hann sýnist vera eins og þar var
landið áður en brunahraunflóðið fjell yfir hið vestra.
Björn Gunnlögsson kallaði þennan háls Grjótháls....
Í eldri grein, frá árinu 1852 lýsir Sigurður leið-
inni yfir norðvesturhluta Vonarskarðs og Dyngjujök-
ul; „Nú er farið austur og upp á við í hallanda
norðvestan í Vatnajökli og verða þar fyrir nokkrar
hraunæðar, sem fallið hafa úr jöklinum. Allt af er
þessi vegur sæmilega góður. Þegar spölkorn er kom-
ið austur með jöklinum, tekur að blasa við snjóháls
sem liggur norður úr honum niður að vestari brún
Ódáðahrauns. Upp á hálsinum stendur á einum stað
svartur klettur einkennilegur og mikill um sig, líkur
kistu. Þar er bezt að stefna upp á hálsinn. Er þá farið
á snjófönn upp fyrir kistuna. Þar taka við bungóttar
hjarnbreiður, sem stefnt er beint austur yfir, þangað til
kemur á einlæga hallandi fönn norður á jökulinn ofan
við Ódáðahraun. Þessa fönn er bezt að fara austur
eptir þangað til, sem fjall æði mikið gengur norður
úr jöklinum. Það heitir Kistufjall. Fönnin er meir
enn þriðjungur þingmannaleiðar og er mjög víðsýnt
af henni..... Þegar kemur austur undir Kistufjall, er
farið ofan fyrir norðurhorn þess og austur með því
ofan á Jökulsár sanda. Þá er beygt í norðaustur frá
jöklinum fyrir hraun, sem er á sandinum.....“
JÖKULL No. 64, 2014 93