Tímarit Máls og menningar - 01.02.2010, Síða 62

Á r n i H e i m i r I n g ó l f s s o n
62 TMM 2010 · 1
Bandaríkjanna á sinni tíð og þekktur fyrir kraftmiklar og óhefðbundn­
ar tónsmíðar. Heima fyrir var Leifur ötull talsmaður raðtækninnar.
Hann skrifaði greinar um tólftónamúsík í framsækna menningarritið
Birting, með skýringum og tóndæmum úr verkum Schönbergs og Jel­
ineks sem vænta má að fáir hafi botnað í að ráði.6 Í heilsíðuviðtali í Tím-
anum 1957 lét Leifur í ljós vandlætingu sína gagnvart íhaldssömum
smekk þeirra sem skipulögðu tónleikahald á Íslandi.
Í stórum dráttum má segja að ekki sé flutt hér eldri músik en verk Bachs, ekki
yngri en verk Debussys, en kjarni tónlistarflutningsins sé verk Chopins. Og það
er ekki nóg með það að flutt séu verk sömu tónskáldanna ár eftir ár, heldur eru
það einnig oftast sömu verkin – og enn þar á ofan eru þau langoftast flutt á sama
hljóðfærið, píanó. Hvað myndu bókavinir segja, ef þeim væri gert að lesa sömu
bókina ár eftir ár, og það bók, sem rituð var á öldinni sem leið? Ég held, að þá
yrði margur eitthvað skrýtinn á svipinn.7
Það var til marks um nýja tíma að Tónlistarfélagið ýtti úr vör tónleika­
röð þar sem einungis skyldi flutt nútímatónlist, og fékk Leif ásamt fleiri
ungum og áhugasömum mönnum sér til ráðgjafar um hvaða verk skyldi
leika.8 Tónleikaröðin varð ekki langlíf en líklega varð hún þó að ein­
hverju leyti kveikjan að því að Musica Nova varð til aðeins tveimur
árum síðar.
Kammerverk Leifs, Afstæður fyrir píanótríó (1960) og Mósaik fyrir
fiðlu og píanó (1961), má telja fyrstu fullgerðu íslensku stofutónlistina í
þessum stíl, með skörpum dýnamískum andstæðum og hnitmiðuðu
tónmáli í anda seinni Vínarskólans. Bæði fengu þau einkar lofsamlega
krítík í New York Times eftir tónleika þar í borg síðla árs 1961, en heldur
fór minna fyrir lofrullunum hérlendis.9 Jón Þórarinsson ritaði um Epi-
taph, fimm mínútna verk sem flutt var á tónleikum Sinfóníuhljómsveit­
arinnar 1964, að hann væri hreinlega ekki dómbær á verk fyrrum nem­
anda síns, til þess væri stíllinn of fjarlægur þeim sem hann sjálfur
kenndi. „Ég efa ekki, að það muni vera vel og hugvitssamlega samið eftir
þeim reglum, sem höfundurinn hefir sett sér – eða látið setja sér. – En
það orkar ekki á mig sem músik.“10 Þegar Sinfónía Leifs var leikin í
Háskólabíói sama ár, þótti gagnrýnanda Tímans hún „dauðhreinsuð af
flestu því er nefna mætti lifandi músik, og þótt „logik“ og „teoríu“ sé
raðað saman af hugviti leysir það heldur ekki allan vanda“.11
Fjölnir Stefánsson var afkastaminnstur þremenninganna, en þó liggja
eftir hann nokkur athyglisverð verk frá þessum árum. Hann hafði
numið í Lundúnum hjá Mátyás Seiber, ungversku tónskáldi sem einnig