Tímarit Máls og menningar - 01.02.2010, Blaðsíða 100

S t e fá n Pá l s s o n
100 TMM 2010 · 1
ur að telja að margar slíkar bækur fylgi í kjölfarið. Bókin er langt frá því
að vera varnarrit, enda má segja að megineinkenni hennar sé nær full­
kominn skortur á sjálfsgagnrýni. Þótt slíkt sé í mörgum tilvikum talið
til lasta eða persónuleikabresta, er það í þessu tilviki afar mikilvægur
eiginleiki því ella hefði Ævintýraeyjan trauðla verið skrifuð.
Ef til vill verður Ævintýraeyjunni best lýst sem brjálæðislegri blöndu af
ferðasögu Eiríks frá Brúnum annars vegar og hins vegar skáldsögu Guð­
mundar Einarssonar Mamma, ég var kosinn! Fyrra verkið er saga sveita­
mannsins sem komst í kynni við kónginn og lýsti undrum heimsborg­
arinnar (af nákvæmni sem teldist í dag verðskulda einhvers konar grein­
ingu sem röskun eða heilkenni) en hið síðara er gáskafull persónuleg
reynslusaga manns sem álpast inn á Alþingi fyrir runu tilviljana.
Ætla mætti að háttsettur yfirmaður í gjaldþrota banka sem ritar
minningabók fáeinum mánuðum eftir fall hans hefði þann megintil­
gang með skrifum sínum að halda til haga því sem vel var gert og sann­
færa lesendur um að óviðráðanleg öfl (eða samsæri illra manna – helst
útlendinga) hafi ráðið því hvernig fór. Þess í stað tekur Ármann þann
pól í hæðina að lýsa því hversu gaman hafi verið í partíinu.
Á löngum köflum er frásögnin borin uppi af lýsingu á menntaskóla­
legum vinnustaðarhrekkjum og hetjusögum sem ganga einkum út á að
Kaupþingsmenn hafi í krafti peninganna fengið að vera í sömu veislum
og frægt fólk. Líklega nær þó frásögn höfundarins af ráðningu sinni sem
forstjóra Singer & Friedlander­bankans í Bretlandi best að fanga kjarna
bókarinnar. Þar lýsir Ármann fyrsta degi grænjaxlsins í nýju vinnunni
sinni, hálfringlaðs og úti á þekju. Skyndilega hringir síminn – kaup­
sýslumaður vill fá lánaða milljarða! Hjarta Íslendingsins tekur kipp,
bara búinn að vera í forstjórastólnum í fáeinar mínútur og stóru summ­
urnar strax farnar að velta.
Grandaleysi Kaupþingsmannsins vekur furðu lesandans, en eftir því
sem hrekklausri frásögninni vindur fram koma sífellt fleiri upplýsingar
í ljós sem skýra það hugarfar sem lá að baki rekstri íslensku bankanna á
uppgangstíma þeirra. Meðvitað eða ómeðvitað verður Ævintýraeyjan
þannig einstök heimild um þetta afdrifaríka skeið og verður væntanlega
horft til hennar um langa framtíð.
Reyndar má spyrja sig hvort sanngjarnt sé að ganga eins langt og hér
er gert í að meta hrunsbækur á grunni þess hversu vel má búast við því
að þær eldist. Segja má að það sé í eðli bókmenntagerðarinnar að eldast
illa. Þetta eru dægurbókmenntir sem fyrst og fremst leitast við að bregð­
ast hratt við nýjustu tíðindum, setja óreiðukennda atburðarás í tímaröð
og svala þannig fróðleiksfíkn lesandans.