Tímarit Máls og menningar - 01.02.2010, Síða 123

Á d r e p u r
TMM 2010 · 1 123
Vésteinn Ólason
Ávarp á Jónsdegi 23. apríl 2009
í Jónshúsi í Kaupmannahöfn
Alþingi hefur tekið upp þann sið að halda samkomu á sumardaginn fyrsta, svo­
kallaðan Jónsdag, í Húsi Jóns Sigurðssonar í Kaupmannahöfn. Forsetar þingsins
munu ekki hafa átt heimangengt á erfiðum tímum og skrifstofustjóri Alþingis bað
mig að taka að mér að flytja þarna ávarp, og gerði ég það með ánægju. Áður hafði
borið á góma við þetta tækifæri samskipti Íslands við erlend ríki og þjóðir, og mér
þótti ástæða til að vekja athygli á þætti í samskiptum okkar við Dani sem sjaldnar er
nefndur en deilur um stjórnarfar og maðkað mjöl.
Gleðilegt sumar, virðulega samkoma!
Það er mér mikil ánægja, og heiður, að fá að ávarpa ykkur, hér í þessu húsi
og á þessum degi. Fyrir nákvæmlega fjörutíu árum, á sumardaginn fyrsta 1969,
ávarpaði ég reyndar samkomu Íslendinga hér í Kaupmannahöfn, á fyrsta dval­
arári mínu sem sendikennari við Hafnarháskóla. Það ávarp er nú löngu gleymt,
og bættur skaðinn, en ég man þó að ég las upp kvæði eftir Jónas Hallgrímsson
sem hann orti tvítugur og er ekki mjög þekkt. Það heitir „Sumardagsmorg­
uninn fyrsta 1828. Í rúmi mínu“. Jónas var sem sagt ekki nema tvítugur þegar
hann orti það, á Bessastöðum, og það byrjar svona:
Flýttu fjalla yfir brún,
dagur, þér, það er í þörf á Kamtschatka að bíða.
Lengur eg ei ligg á dún,
en læt nú strax fara að hringja til tíða.
Þá skalt þú ei sjá, hvað er
heiðarleg hátíð sem halda ætla eg núna.
Það er æði asi á mér,
eg vil fljótt hafa messuna búna.
Gaman er að veita því athygli að unga skáldið hugsar hnattrænt, löngu fyrir
daga hnattvæðingar. Náttúrufræðingurinn er kominn á kreik. Og það er hugur
í piltinum. Honum liggur á. Enda hafði hann skamman tíma til að vinna verk
sín. Enn liðu þrjú ár áður en hann tók sig upp og hélt hingað til Hafnar til
háskólanáms. Ákvörðunin dróst, en enginn vafi er á því hve mikilvæg hún var
fyrir Jónas og íslenska menningu. Hér var sú deigla og þeir menntakostir sem
hann þurfti á að halda til að þroska snilligáfuna sem hann bjó yfir og vissulega
lætur á sér kræla í vísum hans frá 1828.
Mig langar að nota þessar mínútur sem ég hef hér til ráðstöfunar til að líta
sem í svipsýn yfir samvinnu Dana og Íslendinga á sviði íslenskra fræða. Það er
ekkert launungarmál að samvinna á sviði stjórnmála og viðskipta hefur stund-