Tímarit Máls og menningar - 01.06.2009, Blaðsíða 30

H e n r y D av i d Th o r e a u
30 TMM 2009 · 2
að síður nauðsynleg því þjóðin verður að hafa flókið vélarkram og heyra
í því drunurnar til að fullnægja þeim hugmyndum sem hún gerir sér um
stjórnvöld. Ríkisstjórnir eru því merki þess hve miklu er hægt að
þröngva upp á menn, eða jafnvel hve miklu þeir vilja þröngva upp á sig
sjálfir sér til hagsbóta. Við verðum að viðurkenna að betra getur það
ekki verið. Samt hefur þessi ríkisstjórn aldrei komið nokkru til leiðar að
eigin frumkvæði, nema með því að víkja sér undan í snatri. Hún tryggir
ekki frelsi landsmanna. Hún nemur ekki land í Vestrinu. Hún menntar
engan. Sú skapfesta sem er Bandaríkjamönnum í blóð borin hefur
komið þessu öllu til leiðar og þeir hefðu gert jafnvel enn betur ef ríkis-
stjórnin hefði ekki á stundum verið að þvælast fyrir. Því ríkisstjórn er
hentugt tæki sem menn mundu glaðir nota til að láta hver annan í friði,
og eins og fyrr segir þá nýtist hún best þegar fólk fær að vera í friði fyrir
henni. Ef verslun og viðskipti væru ekki úr vesturindísku gúmmíi, tæk-
ist þeim aldrei að stökkva yfir alla þá steina sem þingmenn leggja sífellt
í götu þeirra, og ef dæma ætti þessa menn eingöngu af afleiðingum
gerða sinna en ekki að nokkru leyti af markmiðunum, ættu þeir skilið
að vera skipað á bekk og refsað með þeim skálkum sem setja hindranir
á járnbrautarteina.
En svo að ég snúi mér að því sem fyrir liggur og tali sem borgari, ólíkt
þeim sem vilja afnema ríkisvaldið3, þá fer ég ekki fram á enga ríkisstjórn
strax heldur betri stjórn strax. Ef hver og einn lýsti hvers konar ríkis-
stjórn hann gæti borið virðingu fyrir, væri það skref í átt til þess að
koma á slíkri stjórn.
Þegar allt kemur til alls er hagnýt ástæða þess að meirihlutinn fær að
ráða, og það jafnvel um langan aldur eftir að þjóðin hefur fengið völdin
í eigin hendur, ekki sú að hann sé líklegastur til að hafa rétt fyrir sér, né
að það virðist réttmætast gagnvart minnihlutanum, heldur er ástæðan
sú að meirihlutinn getur neytt aflsmunar. En stjórn þar sem meirihlut-
inn ræður í öllum málum getur ekki byggst á réttlæti, jafnvel ekki sam-
kvæmt þeim takmarkaða skilningi sem menn leggja í það hugtak. Mætti
ekki hugsa sér ríkisstjórn þar sem meirihlutinn ákveður ekki hvað er
rétt og hvað rangt hverju sinni, heldur samviska manna? – þar sem
meirihlutinn ræður aðeins í þeim tilfellum þar sem hægt er að meta
hvað er hentugast? Verður hver ríkisborgari ævinlega og jafnvel í hverju
smáatriði að gera löggjafarvaldið að samvisku sinni? Hvers vegna hafa
þá allir menn samvisku? Ég held að við ættum að vera menn fyrst og
síðan þegnar. Það er ekki eins eftirsóknarvert að rækta með sér virðingu
fyrir lögunum og að rækta virðingu fyrir því sem rétt er. Ég hef engan
rétt til að taka á mig neina skyldu aðra en þá að gera í hverju tilviki það
TMM_2_2009.indd 30 5/26/09 10:53:23 AM