Tímarit Máls og menningar - 01.06.2009, Blaðsíða 31

B o r g a r a l e g ó h l ý ð n i
TMM 2009 · 2 31
sem ég tel rétt. Það má með sanni segja að félag hafi ekkert siðgæði, en
samfélag heiðarlegra manna er samfélag með siðgæði. Lög hafa aldrei
bætt réttlæti manna hætishót, en virðing fyrir lögunum gerir jafnvel vel
innrætt fólk að handbendi óréttlætisins, og það daglega. Algenga og
eðlilega afleiðingu af óhóflegri virðingu fyrir lögunum má sjá þegar röð
hermanna: ofursti, kapteinn, undirliðþjálfi, óbreyttir hermenn, púður-
berar4 og allir hinir skálma í aðdáunarverðri röð yfir fjöll og firnindi á
leið í stríð, gegn vilja sínum, já, gegn heilbrigðri skynsemi sinni og sam-
visku, og þá fer þetta að verða heldur betur á fótinn og veldur hjartslætti.
Þeir velkjast ekki í vafa um að þeir séu flæktir í vond mál, og þeir eru
allir friðelskandi menn. En hvað eru þeir? Eru þeir menn? Eða eru þeir
hreyfanleg smávirki og skothylki í þjónustu ófyrirleitins valdamanns?
Farið og lítið inn í flotakvíarnar og þar sjáið þið sjóliðann, mann sem
ríkisstjórn Bandaríkjanna getur búið til, eða það sem hún getur með
svartagaldri gert við mann – aðeins skuggi eða minning um mennska
veru, mann sem lagður er til lifandi og uppistandandi og hefur þegar
verið grafinn, ef svo má að orði komast, í öllum herklæðum og með lík-
söng, þótt verið gæti að
„engin heyrðist trumba, ekkert útfararstef
er við lík hans að virkinu bárum,
enginn hermaður kveðjuskoti skaut
við hetjunnar gröf“5
[5] Fjöldinn þjónar ríkisvaldinu á þennan hátt, síður sem menn, fremur
sem vélar. Þeir eru fastaher, og varalið, fangaverðir, lögreglulið, posse
comitatus6, og þar fram eftir götunum. Yfirleitt beita þeir ekki dóm-
greind eða siðgæðisvitund að eigin frumkvæði. Þeir leggja sig að jöfnu
við timbur, stokka eða steina, og ef til vill er hægt að framleiða trémenn
sem kæmu að jafn miklum notum. Slíkir menn eiga ekki virðingu skilið
fremur en fuglahræða eða moldarköggull. Þeir eru sams konar verðmæti
og hross eða hundar. Samt eru þessir menn almennt mikils metnir borg-
arar. Aðrir, eins og flestir þingmenn, stjórnmálamenn, lögfræðingar,
ráðherrar og embættismenn þjóna ríkinu aðallega með höfðinu, og þar
sem þeir gera sjaldnast siðferðilegan greinarmun, eru þeir jafn líklegir
til að þjóna djöflinum án þess að ætla það, eins og guði. Örfáir, svo sem
hetjur, ættjarðarvinir, píslarvottar, umbótasinnar í víðtækri merkingu
þess orðs og menn þjóna ríkisvaldinu jafnframt með samvisku sinni og
veita þess vegna oftast viðnám og yfirleitt er farið með þá sem óvini.
Vitur maður kemur aðeins að notum sem maður og sættir sig ekki við
TMM_2_2009.indd 31 5/26/09 10:53:23 AM